महात्मा गांधी माहिती मराठीत Mahatma Gandhi Information In Marathi

Mahatma Gandhi Information in marathi | गांधींचे शिक्षण आणि वकीली व्यवसाय | गांधीजींनी दक्षिण आफ्रिकेत केलेले कार्य | महात्मा गांधी यांचे सामाजिक कार्य | महात्मा गांधी यांची भारतीय स्वातंत्र्यलढ्यातील महत्त्वाची भूमिका | महात्मा गांधींनी लिहिलेली पुस्तके | गांधीजीच्या नोट वर फोटो कोणी काढला ? | Early Life of Mahatma Gandhi

महात्मा गांधी, ज्यांना “बापू” म्हणूनही ओळखले जाते, हे भारताच्या स्वातंत्र्य संग्रामातील एक अत्यंत महत्त्वाचे व्यक्तिमत्त्व होते. त्यांचा जन्म २ ऑक्टोबर १८६९ रोजी पोरबंदर, गुजरातमध्ये झाला. गांधीजींच्या जीवनाचा मुख्य धागा होता अहिंसा आणि सत्य. त्यांनी भारतीय जनतेला स्वराज्याच्या मार्गावर नेण्यासाठी असंख्य सत्याग्रह आणि आंदोलने आयोजित केली. त्यांच्या नेतृत्वाने भारताने इंग्रजी राजवटीच्या विरोधात एकत्र येऊन आवाज उठवला. गांधीजींचा विचार आणि कार्य आजही संपूर्ण जगात प्रेरणा देत आहेत, आणि त्यांच्या तत्त्वज्ञानाने अनेक चळवळींना दिशा दिली आहे. चला तर मग जाणून घेऊ या ब्लॉग चा माध्यमातून …!

पूर्ण नाव	मोहनदास करमचंद गांधी
जन्म व तारीख	2 ऑक्टोंबर 1869 मध्ये
जन्म ठिकाण	पोरबंदर, गुजरात मध्ये
शिक्षण	युनिव्हर्सिटी कॉलेज लंडन, आल्फ्रेड हायस्कूल
वडीलचे नाव	करमचंद गांधी
आईचे नाव	पुतली बाई गांधी
राष्ट्रीयत्व	भारतीय
पत्नीचे नाव (जोडीदार)	कस्तुरबा गांधी
मुले व किती	1). हरीलाल गांधी, 2). मुनीलाल गांधी, 3). रामदास गांधी आणि 4). देवदास गांधी एकूण चार मुले होते.
महात्मा गांधी त्यांचे व्यवसाय	वकील, राजकारणी, कार्यकर्त  आणि लेखक
मृत्यू	30 जानेवारी 1948 दिल्ली भारत
मृत्यूचे कारण	बंदुकीने गोळी झाडून किंवा हत्या
धर्म	हिंदू धर्म

गांधीजींचे प्रारंभिक जीवन आणि शिक्षण | Early Life and Education of Gandhiji

महात्मा गांधींचे बालपण | Childhood of Mahatma Gandhi

महात्मा गांधींचे प्रारंभिक जीवन अत्यंत सामान्य तसेच  प्रेरणादायी होते.  गांधीजींचा जन्म 2 ऑक्टोंबर 1869  रोजी पश्चिम भारतातील गुजरात राज्यामधील पोरबंद या ठिकाणी झाला होता. त्यांचे वडील करमचंद गांधी पोरबंदरच्या दिवाण पदावर होते. आणि त्यांची आई पुतळीबाई धार्मिक आणि आदर्शवादी स्वभावाची महिला होती. त्यांच्या मातेकडूनच गांधीजींना धर्म, सत्य आणि अहिंसेची शिकवण मिळाली.गांधीजी लहानपणी लाजाळू आणि अविस्मरणीय विद्यार्थी होते. त्यांचे प्राथमिक शिक्षण पोरबंदर व  नंतरचे शिक्षण राजकोटमध्ये  झाले. गांधीजीची शैक्षणिक कामगिरी खूप चांगली होती. तसेच त्यांना इंग्लिश, अंकगणितीय, आणि भूगोल या विषयमध्ये खूप चांगले नॉलेज होते.

महात्मा गांधींचा विवाह त्यांच्या बालपणातच झाला होता. तेव्हा त्यांची वय फक्त १३ वर्षे होती. १८८३ साली, गांधीजींचा विवाह कस्तुरबा माखनजी कपाडिया यांच्याशी झाला. कस्तुरबा त्यांच्याच वयाच्या होत्या. हा बालविवाह त्या काळातील सामाजिक परंपरेनुसार सामान्य होता.

कस्तुरबा गांधींची संपूर्ण जीवनभर साथ देत होत्या. त्यांना “बा” म्हणून ओळखले जाई. गांधीजींनी सत्याग्रह आणि स्वातंत्र्य चळवळीत आपला जीवन अर्पण केला, त्याचप्रमाणे कस्तुरबाही त्यांच्या सोबत सामाजिक कार्यात सक्रियपणे सहभागी होत होत्या. त्यांनी महिलांच्या शिक्षण, स्वास्थ्य आणि स्वच्छतेसाठी काम केले, तसेच गांधीजींच्या विचारधारेचा प्रचारही केला. येथे क्लिक करा Mahatma Gandhi Information In Marathi

गांधीजींचे आणि कस्तुरबांचे नाते फक्त पती-पत्नीचे नसून, एकमेकांचे सहकारी, मित्र आणि संघर्षातील साथीदार असे होते. 1888 मध्ये, या जोडप्याने पहिले मूल जन्माला आले.

महात्मा गांधी आणि बा कस्तुरबा यांना एकूण चार मुले होती. त्यांची नावे खालीलप्रमाणे आहेत:

1. हरिलाल गांधी (जन्म: 1888 – मृत्यू: 1948)
   हरिलाल गांधी हे गांधीजींचे मोठे पुत्र होते. त्यांनी आपल्या आयुष्यात अनेक संघर्ष केले आणि आपल्या वडिलांच्या विचारधारेशी काही प्रमाणात मतभेद ठेवले. त्यांनी काही काळ नंतर इस्लाम धर्म स्वीकारला होता, परंतु नंतर पुन्हा हिंदू धर्मात परतले. हरिलाल यांचे आयुष्य कठीण परिस्थितीत गेले.
2. मणिलाल गांधी (जन्म: 1892 – मृत्यू: 1956)
   मणिलाल गांधी यांनी दक्षिण आफ्रिकेत सत्याग्रह चळवळीत भाग घेतला. त्यांनी आपल्या वडिलांच्या विचारधारेला पुढे नेण्यासाठी खूप काम केले. ते दक्षिण आफ्रिकेत “इंडियन ओपिनियन” नावाचे एक वर्तमानपत्र चालवत असत.
3. रामदास गांधी (जन्म: 1897 – मृत्यू: 1969)
   रामदास गांधी हे गांधीजींच्या सत्याग्रह आणि स्वतंत्रता चळवळीमध्ये सक्रिय होते. त्यांनी विविध सत्याग्रहांमध्ये सहभाग घेतला, परंतु ते सामान्यपणे प्रसिद्धीपासून दूर राहिले.
4. देवदास गांधी (जन्म: 1900 – मृत्यू: 1957)
   हे पत्रकार होते आणि त्यांनी “हिंदुस्तान टाइम्स” मध्ये महत्वाची भूमिका बजावली. ते शांत आणि विचारशील स्वभावाचे होते, आणि त्यांनी आपल्या वडिलांच्या विचारधारेचा प्रचार केला.

हे चारही पुत्र गांधीजींच्या विचारधारेवर आधारित जीवन जगले, परंतु त्यांच्या जीवनातील आव्हानांमुळे त्यांची वाटचाल कधी कठीण राहिली, तर कधी सोपी.

गांधींचे शिक्षण आणि वकीली व्यवसाय | Gandhi’s Education and Law Career

शिक्षण:

महात्मा गांधींचे प्रारंभिक शिक्षण पोरबंदर आणि नंतर राजकोट येथे झाले. तेथे त्यांनी प्राथमिक आणि माध्यमिक शिक्षण घेतले. शिक्षणात ते मध्यम स्तराचे विद्यार्थी होते, परंतु सत्य, प्रामाणिकता, आणि नैतिकता यांचा त्यांच्यावर मोठा प्रभाव होता.

१८८८ साली गांधीजी इंग्लंडला गेले. तेव्हा ते फक्त १९ वर्षांचे होते. तिथे त्यांनी लंडनमधील इनर टेंपल लॉ कॉलेजमध्ये कायद्याचे शिक्षण घेतले. इंग्लंडमध्ये असताना त्यांनी इंग्रजी सभ्यता, साहित्य, आणि धर्म यांचा अभ्यास केला. इंग्लंडमधील जीवनशैलीने त्यांच्यावर काही प्रमाणात प्रभाव पडला, परंतु त्यांनी भारतीय संस्कृतीचे पालन करणे सुरू ठेवले. इंग्लंडमध्ये त्यांनी शाकाहारीपणाची प्रतिज्ञा घेतली आणि धर्म, सत्य, व अहिंसेबद्दलची आपली तत्त्वे अधिक दृढ केली.

वकिलीची कारकीर्द:

गांधीजींनी १८९१ साली इंग्लंडमधून वकिलीची पदवी घेतल्यानंतर भारतात परतले. त्यांनी मुंबईत वकिलीची प्रॅक्टिस सुरू केली, परंतु त्यांना फारसे यश मिळाले नाही. त्यानंतर ते राजकोटला गेले, जिथे त्यांनी काही काळ वकिली केली. परंतु या काळात त्यांना फारसे समाधान किंवा आर्थिक स्थैर्य मिळाले नाही.

१८९३ साली गांधीजींना दक्षिण आफ्रिकेत एका भारतीय व्यापाऱ्याच्या कायदेशीर प्रकरणात मदत करण्याची संधी मिळाली. या प्रवासाने त्यांचे संपूर्ण जीवनच बदलले. दक्षिण आफ्रिकेत त्यांना भारतीय लोकांवर होणारे वर्णभेद आणि अन्यायपूर्ण वागणूक पाहायला मिळाली, ज्यामुळे त्यांच्यात अन्यायाविरुद्ध लढण्याची प्रेरणा निर्माण झाली.

दक्षिण आफ्रिकेतच त्यांनी सत्याग्रहाची (सत्यावर आधारित अहिंसक प्रतिकार) तत्त्वे विकसित केली, जी पुढे जाऊन भारताच्या स्वातंत्र्य लढ्यात महत्त्वाची ठरली.

महात्मा गांधींच्या शिक्षण आणि कायदा व्यवसायाने त्यांना जीवनातील संघर्ष आणि अन्यायाच्या विरोधात उभे राहण्याची प्रेरणा दिली, ज्यामुळे त्यांची ओळख जगभरात एक महान नेता म्हणून झाली.

गांधीजींनी दक्षिण आफ्रिकेत केलेले कार्य | Gandhi’s work in South Africa

महात्मा गांधींनी दक्षिण आफ्रिकेत केलेले कार्य त्यांच्या जीवनातील एक महत्त्वपूर्ण टप्पा होता, जिथे त्यांनी पहिल्यांदा सत्याग्रहाची (सत्याच्या मार्गाने अहिंसक प्रतिकार) तत्त्वे विकसित केली. दक्षिण आफ्रिकेतील त्यांच्या कार्यानेच त्यांना पुढे भारताच्या स्वातंत्र्य लढ्यात नेतृत्व करण्यासाठी तयार केले. त्यांचे दक्षिण आफ्रिकेत केलेले प्रमुख कार्य खालीलप्रमाणे आहे:

1. पहिली भेट आणि वर्णभेदाचा सामना (1893) – गांधीजी 1893 साली दादाभाई अब्दुल्ला नावाच्या व्यापाऱ्याचे कायदेशीर प्रकरण हाताळण्यासाठी दक्षिण आफ्रिकेला गेले होते. त्यांच्या आगमनानंतर लवकरच त्यांनी वर्णभेदाचा कटु अनुभव घेतला. पिटर्मारिट्झबर्ग येथे रेल्वे प्रवास करताना फक्त गोऱ्यांसाठी असलेल्या डब्यातून त्यांना जबरदस्तीने उतरवले गेले, जरी त्यांच्याकडे फर्स्ट-क्लास तिकीट असले तरी. या घटनेने गांधीजींना भारतीय आणि अफ्रिकन लोकांवर होणाऱ्या अन्यायाबद्दल जागरूक केले.
2. भारतीय समुदायासाठी न्यायाचा लढा – गांधीजींनी दक्षिण आफ्रिकेत भारतीय समुदायावर होणाऱ्या अन्यायाविरुद्ध लढा सुरू केला. भारतीयांना तिथे अनेक प्रकारच्या सामाजिक आणि आर्थिक भेदभावाचा सामना करावा लागत होता. विशेषतः, भारतीय मजुरांना खूपच कमी हक्क आणि अधिकार मिळत होते. गांधीजींनी त्यांच्यासाठी लढा दिला आणि भारतीय समाजाला संघटित केले.
3. सत्याग्रहाची सुरुवात (1906) – दक्षिण आफ्रिकेत गांधीजींनी पहिल्यांदा “सत्याग्रह” या तत्त्वाची अंमलबजावणी केली. 1906 साली दक्षिण आफ्रिकन सरकारने नवीन कायदा आणला, ज्यामध्ये भारतीय आणि इतर एशियाई लोकांना जबरदस्तीने नोंदणी करून ओळखपत्र घ्यावे लागणार होते. गांधीजींनी याला विरोध करून सत्याग्रह सुरू केला. या चळवळीत भारतीयांनी अहिंसक मार्गाने विरोध केला आणि कोणत्याही प्रकारचे हिंसक वर्तन न करता अन्यायाविरुद्ध आपली नोंदणी करण्यास नकार दिला. या सत्याग्रहामुळे दक्षिण आफ्रिकेतील भारतीयांना काही प्रमाणात न्याय मिळवता आला.
4. इंडियन ओपिनियन (1904) – गांधीजींनी दक्षिण आफ्रिकेत असताना “इंडियन ओपिनियन” नावाचे एक वृत्तपत्र सुरू केले. या वृत्तपत्राच्या माध्यमातून त्यांनी भारतीय समाजाच्या समस्यांवर प्रकाश टाकला आणि लोकांपर्यंत सत्याग्रहाचे विचार पोहोचवले. त्यांनी या माध्यमाद्वारे सत्य, अहिंसा, आणि अन्यायाविरुद्धच्या लढ्याचे तत्त्वज्ञान लोकांमध्ये प्रसारित केले.
5. टोळस्टॉय फार्म (1910) – गांधीजींनी 1910 साली जोहान्सबर्गजवळ “टोळस्टॉय फार्म” नावाची एक आश्रमाची स्थापना केली. या आश्रमात सत्याग्रही एकत्र राहून अहिंसेच्या तत्त्वांवर आधारित जीवन जगत होते. टोळस्टॉय फार्म हे केवळ सत्याग्रहाचे केंद्रच नव्हते, तर ते एक शैक्षणिक केंद्रही होते, जिथे लोकांना नैतिकता, स्वावलंबन, आणि साध्या जीवनाचे धडे दिले जात होते.
6. प्रवास वाचन आणि आत्मशोध – दक्षिण आफ्रिकेत असताना गांधीजींनी जगभरातील विचारवंतांचे आणि लेखकांचे साहित्य वाचले. यामध्ये लिओ टॉलस्टॉय, हेन्री डेविड थोरो, आणि रस्किन यांचे साहित्य समाविष्ट होते. या लेखकांच्या विचारांनी गांधीजींवर मोठा प्रभाव टाकला आणि त्यांचे तत्त्वज्ञान अधिक दृढ झाले. याच काळात त्यांनी धार्मिक ग्रंथांचा अभ्यास केला आणि सत्य व अहिंसेचे तत्त्वज्ञान विकसित केले.
7. सरकारशी वाटाघाटी आणि परिणाम – गांधीजींनी दक्षिण आफ्रिकेत अनेक वेळा सरकारशी वाटाघाटी केल्या. त्यांच्या सत्याग्रहामुळे आणि अहिंसेच्या तत्त्वांमुळे सरकारला काही कायदे बदलावे लागले आणि भारतीयांना थोडाफार न्याय मिळाला. दक्षिण आफ्रिकेत भारतीयांच्या अधिकारांसाठी गांधीजींचा संघर्ष यशस्वी ठरला, आणि त्यामुळे भारतीय समुदायात त्यांची लोकप्रियता वाढली.
8. परिणाम आणि भारतात परत – गांधीजींनी दक्षिण आफ्रिकेत केलेले कार्य फक्त तिथल्या भारतीयांसाठीच नव्हे, तर त्यांच्यासाठीही होते. त्यांच्या अहिंसेच्या विचारांनी जगभरातील लोकांना प्रेरणा दिली. दक्षिण आफ्रिकेत मिळवलेल्या अनुभवांमुळे त्यांनी भारताच्या स्वातंत्र्य लढ्यातही त्याच तत्त्वांचा वापर केला. दक्षिण आफ्रिकेत मिळवलेला अनुभव गांधीजींना त्यांच्या पुढील जीवनातील संघर्षांसाठी तयार करण्यात खूप महत्त्वाचा ठरला.

महात्मा गांधी यांचे सामाजिक कार्य | Social work of Mahatma Gandhi

महात्मा गांधी यांचे सामाजिक कार्य अतिशय व्यापक आणि प्रेरणादायी होते. त्यांनी भारतीय समाजातील अनेक समस्यांवर लक्ष केंद्रित केले आणि त्यावर उपाय शोधले. त्यांचे कार्य मुख्यतः सत्य, अहिंसा, आणि समता या तत्त्वांवर आधारित होते. गांधीजींचे महत्त्वाचे सामाजिक कार्य खालीलप्रमाणे आहे:

1. जातीय समता आणि अस्पृश्यता निर्मूलन :- गांधीजींनी अस्पृश्यतेविरुद्ध तीव्र संघर्ष केला. त्यांच्या मते अस्पृश्यता म्हणजे भारतीय समाजाच्या आत्म्याविरुद्ध असलेला अन्याय होता. त्यांनी “हरिजन” म्हणजेच “भगवानाची मुले” या नावाने अस्पृश्य लोकांना सन्मान दिला आणि त्यांच्यासाठी अनेक सामाजिक सुधारणांचे कार्यक्रम हाती घेतले. गांधीजींच्या नेतृत्वाखाली हरिजन समाजासाठी शिक्षण, सार्वजनिक सोयीसुविधा, आणि इतर सामाजिक सेवा उपलब्ध करून देण्याचे कार्य झाले.
2. स्वदेशी चळवळ आणि आर्थिक स्वावलंबन :- गांधीजींनी स्वदेशी चळवळीत महत्त्वपूर्ण भूमिका बजावली. त्यांनी लोकांना परदेशी वस्त्रांवर अवलंबून राहण्याऐवजी खादी सारख्या स्वदेशी वस्त्रांचे उत्पादन आणि वापर करण्याचे आवाहन केले. यामुळे भारतीय लोकांचे आर्थिक स्वातंत्र्य वाढवण्याचा प्रयत्न झाला. गांधीजींच्या मते, भारताच्या विकासासाठी स्थानिक कुटीर उद्योग आणि स्वावलंबन महत्त्वपूर्ण होते.
3. स्त्री सक्षमीकरण :- गांधीजींनी स्त्रियांना समाजातील समान हक्क आणि अधिकार मिळावे, यासाठी महत्त्वपूर्ण प्रयत्न केले. त्यांनी महिलांना स्वातंत्र्य चळवळीत सक्रिय भूमिका घेण्याचे आवाहन केले आणि महिलांना समाजात आत्मनिर्भर बनण्याची प्रेरणा दिली. त्यांच्या विचारानुसार, स्त्रियांच्या सक्षमीकरणाशिवाय भारताचे खरे स्वातंत्र्य शक्य नाही.
4. शिक्षण :- गांधीजींनी शिक्षण क्षेत्रातही मोठे योगदान दिले. त्यांच्या मते, शिक्षण हे केवळ पुस्तकी ज्ञान न देता विद्यार्थ्यांना व्यावहारिक जीवनाचे धडे देणारे असावे. त्यांनी “बेसिक एज्युकेशन” नावाची योजना मांडली, ज्यामध्ये हस्तकला, कुटीर उद्योग आणि नैतिक शिक्षण यांचा समावेश होता. त्यांनी नैतिकतेवर आधारित शिक्षणावर भर दिला, ज्यामुळे विद्यार्थ्यांमध्ये सामाजिक आणि नैतिक जाणीवा जागृत होतील.
5. शांतता आणि अहिंसेची चळवळ :- गांधीजींच्या सामाजिक कार्याचे एक महत्त्वाचे तत्त्व म्हणजे अहिंसा. त्यांच्या मते, कोणत्याही सामाजिक अन्यायाविरुद्ध लढण्यासाठी हिंसात्मक मार्ग चुकीचा होता. त्यांनी सत्याग्रहाच्या माध्यमातून अहिंसेच्या तत्त्वांचा प्रचार केला आणि लोकांना शांततापूर्ण मार्गाने लढण्याची प्रेरणा दिली.
6.  शेतकरी आणि कामगारांचे हक्कगांधीजींनी शेतकऱ्यांच्या आणि कामगारांच्या समस्यांवरही विशेष लक्ष केंद्रित केले. त्यांनी चंपारण सत्याग्रहाद्वारे शेतकऱ्यांच्या हक्कांसाठी लढा दिला. याशिवाय, अहमदाबादच्या मजुरांसाठीही त्यांनी संघर्ष केला आणि त्यांना चांगले वेतन आणि कामाचे अधिकार मिळवून दिले.
7. स्वच्छता अभियान :- गांधीजींनी स्वच्छता आणि स्वास्थ्यावर विशेष भर दिला. त्यांना विश्वास होता की समाजातील प्रत्येक व्यक्तीला स्वच्छता राखणे गरजेचे आहे. त्यांनी स्वच्छतेसाठी मोठे अभियान चालवले, जिथे लोकांना सार्वजनिक ठिकाणी स्वच्छता राखण्याचे महत्त्व पटवून दिले. महात्मा गांधींचे सामाजिक कार्य केवळ भारतातच नव्हे तर संपूर्ण जगभरात आदर्श मानले जाते. त्यांच्या कार्याने समाजात परिवर्तन घडवून आणले आणि त्यांच्या तत्त्वज्ञानाने आजही अनेक सामाजिक चळवळींना प्रेरणा दिली आहे.

महात्मा गांधी यांची भारतीय स्वातंत्र्यलढ्यातील महत्त्वाची भूमिका | Mahatma Gandhi’s  Role in Indian Independence Movements 

महात्मा गांधी यांनी अनेक महत्त्वपूर्ण आंदोलने आणि सत्याग्रह चळवळींचे नेतृत्व केले, ज्यांनी भारतीय स्वातंत्र्य चळवळीला एक नवीन दिशा दिली. त्यांची सर्व आंदोलने अहिंसा आणि सत्याच्या मार्गावर आधारित होती. प्रमुख आंदोलने खालीलप्रमाणे आहेत:

1. चंपारण सत्याग्रह (1917)

चंपारण सत्याग्रह हे गांधीजींचे भारतातील पहिले मोठे आंदोलन होते. बिहारच्या चंपारण जिल्ह्यातील शेतकरी नील (इंडिगो) पिकवण्यास भाग पाडले जात होते, परंतु त्यांना योग्य मोबदला मिळत नव्हता. गांधीजींनी या समस्येवर आवाज उठवला आणि अहिंसक पद्धतीने आंदोलन केले. यामुळे सरकारला नील उत्पादक शेतकऱ्यांच्या मागण्या मान्य कराव्या लागल्या.

2. खेड़ा सत्याग्रह (1918)

गुजरातमधील खेड़ा जिल्ह्यात शेतकऱ्यांवर अनावश्यक कर लादले जात होते, तेव्हा गांधीजींनी या शेतकऱ्यांना साथ दिली. या सत्याग्रहामध्ये, शेतकऱ्यांनी कर भरण्याचे नाकारले. गांधीजींच्या नेतृत्वाखालील अहिंसक आंदोलनानंतर सरकारने कर माफ केले.

3. अहमदाबाद मिल सत्याग्रह (1918)

अहमदाबादमधील कापड गिरणी कामगारांवर अन्यायकारक परिस्थिती लादली गेली होती, ज्यामुळे गांधीजींनी त्यांच्या बाजूने आंदोलन केले. या सत्याग्रहामध्ये कामगारांना त्यांचे वेतन वाढवण्यासाठी आणि चांगल्या कामाच्या अटी मिळवण्यासाठी अहिंसेच्या मार्गाने लढा दिला. या आंदोलनाने कामगारांना विजय मिळवून दिला.

4. असहकार आंदोलन (1920)

असहकार आंदोलन गांधीजींनी ब्रिटिश सरकारविरुद्ध सुरू केले होते. यामध्ये त्यांनी लोकांना ब्रिटिश वस्त्र, न्यायालये, शाळा आणि इतर सरकारी सेवा वापरणे बंद करण्याचे आवाहन केले. गांधीजींच्या या आंदोलनाने भारतातील जनतेला ब्रिटिश राजवटीविरुद्ध उभे राहण्यास प्रोत्साहित केले. असहकार आंदोलन अहिंसेच्या तत्त्वांवर आधारित होते. परंतु चौरी-चौरा घटनेनंतर गांधीजींनी हे आंदोलन थांबवले.

5. दांडी मार्च (1930)

दांडी मार्च, ज्याला सॉल्ट सत्याग्रह असेही म्हटले जाते, हे गांधीजींचे सर्वात प्रसिद्ध आंदोलन होते. ब्रिटिश सरकारने मीठ उत्पादनावर कर लादला होता, ज्याचा लोकांच्या रोजच्या जीवनावर मोठा परिणाम होत होता. गांधीजींनी 12 –  मार्च – 1930 रोजी साबरमती आश्रमातून दांडीपर्यंत 240 मैलांचा पायी प्रवास करून समुद्रात स्वतः मीठ तयार केले. या आंदोलनाने ब्रिटिश सरकारला मोठे आव्हान दिले आणि हे स्वातंत्र्य चळवळीचे एक महत्त्वाचे पर्व ठरले.

6. व्यापक सत्याग्रह (1942) – ‘चले जाव’ आंदोलन

साल 1942 मध्ये गांधीजींनी ‘भारत छोडो’ (Quit India) या आंदोलनाला सुरुवात केली .  दुसऱ्या महायुद्धाच्या पार्श्वभूमीवर, गांधीजींनी ब्रिटिशांना भारत सोडून जाण्याची मागणी केली. हे आंदोलन अत्यंत प्रभावी होते आणि यामुळे अनेक भारतीय नेत्यांना अटक करण्यात आले. जरी हे आंदोलन हिंसक झाल्यामुळे काही काळानंतर शिथिल झाले, तरी याने भारताच्या स्वातंत्र्याच्या मार्गात निर्णायक योगदान दिले.

7. हरिजन आंदोलन (अस्पृश्यता विरोधी चळवळ)

गांधीजींनी अस्पृश्यतेविरुद्ध संघर्ष केला आणि “हरिजन” (भगवानाचे लोक) असा नावाचा वापर करून अस्पृश्य लोकांना मान देण्याचा प्रयत्न केला. या चळवळीत त्यांनी हरिजन्सना समाजात समान हक्क आणि सन्मान मिळावा यासाठी प्रचार केला. गांधीजींनी दलित समाजाच्या उद्धारासाठी विशेष प्रयत्न केले आणि त्यांच्या जीवनात सुधारणा घडवण्यासाठी काम केले.

8. स्वदेशी चळवळ

गांधीजींनी स्वदेशी चळवळीद्वारे भारतीय लोकांना परदेशी वस्त्रांचा वापर बंद करण्याचे आवाहन केले आणि खादीसारख्या स्वदेशी उत्पादनांच्या वापराला प्रोत्साहन दिले. यामुळे ब्रिटिश शासनाविरुद्ध आर्थिक संघर्ष वाढला आणि भारताच्या आर्थिक स्वातंत्र्याच्या दिशेने एक महत्त्वपूर्ण पाऊल उचलले गेले.

महात्मा गांधी यांच्या या आंदोलनांनी भारतीय समाजावर आणि स्वातंत्र्य लढ्यावर अमूल्य प्रभाव टाकला. त्यांनी अहिंसेच्या तत्त्वांच्या आधारे सामाजिक, आर्थिक आणि राजकीय क्रांती घडवली, ज्यामुळे भारताला 1947 साली स्वातंत्र्य प्राप्त झाले.

महात्मा गांधींनी लिहिलेली पुस्तके

महात्मा गांधींनी अनेक पुस्तके आणि लेखन केले, ज्यामध्ये त्यांनी आपले तत्त्वज्ञान, विचारधारा, आणि जीवनातील अनुभव स्पष्ट केले आहेत. त्यांची पुस्तके आणि लिखाण त्यांची सत्य, अहिंसा, आणि सामाजिक परिवर्तनाची दृष्टी स्पष्ट करते. खाली महात्मा गांधींनी लिहिलेली काही महत्त्वाची पुस्तके दिलेली आहेत:

1. माझे सत्याचे प्रयोग (The Story of My Experiments with Truth)

हे गांधीजींचे आत्मचरित्र आहे, ज्यामध्ये त्यांनी आपल्या जीवनातील सत्याचा शोध, अहिंसेचे महत्त्व, आणि त्यांचे वैयक्तिक अनुभव सांगितले आहेत. या पुस्तकात त्यांनी आपल्या बालपणापासून, शिक्षण, विवाह, आणि दक्षिण आफ्रिकेतल्या संघर्षांबद्दल लिहिले आहे. हे पुस्तक 1927 साली प्रकाशित झाले होते आणि हे गांधीजींचे सर्वात प्रसिद्ध पुस्तक आहे.

2. हिंद स्वराज (Indian Home Rule)

हे पुस्तक 1909 साली लिहिले गेले होते आणि त्यात गांधीजींनी भारताच्या स्वातंत्र्याच्या मार्गावर विचार मांडले होते. या पुस्तकात त्यांनी पाश्चात्य सभ्यतेचा विरोध आणि स्वराज्याची आवश्यकता यावर भर दिला. गांधीजींनी स्वदेशी, खादी, आणि ग्रामीण जीवनाच्या महत्त्वाबद्दल लिहिले आणि ब्रिटिश राजवटीविरुद्ध असहकारितेचा आग्रह धरला.

3. सत्याग्रह इन साउथ अफ्रिका (Satyagraha in South Africa country)

या पुस्तकात गांधीजींनी दक्षिण आफ्रिकेमधील त्यांच्या सत्याग्रह चळवळीचा तपशील दिला आहे. त्यांनी कसे भारतीय लोकांवर होणाऱ्या अन्यायाविरुद्ध लढा दिला, वर्णभेद, आणि इतर सामाजिक समस्या कशा हाताळल्या याचे वर्णन केले आहे. हे पुस्तक 1928 साली प्रकाशित झाले.

4. आश्रम Observances in Action (आश्रम जीवनातील विचार आणि नियम)

या पुस्तकात गांधीजींनी त्यांच्या आश्रमात अनुसरल्या जाणाऱ्या विचारसरणी आणि नियमांबद्दल लिहिले आहे. त्यांनी स्वावलंबन, शुद्ध आहार, शारीरिक श्रम, आणि नैतिक जीवन यांचे महत्त्व स्पष्ट केले आहे.

5. Key to Health (आरोग्याचे रहस्य)

या पुस्तकात गांधीजींनी त्यांच्या आरोग्यविषयक तत्त्वांबद्दल लिहिले आहे. त्यांनी शाकाहार, उपवास, साधेपणा, आणि नैसर्गिक उपचार यांचे महत्त्व विशद केले आहे. या पुस्तकामध्ये त्यांचे वैयक्तिक आरोग्यविषयक अनुभव आणि विचारांचा समावेश आहे.

6. Constructive Program: Its Meaning and Place

या पुस्तकात गांधीजींनी भारताच्या स्वातंत्र्यानंतर देशाच्या पुनर्निर्माणाचे महत्त्व स्पष्ट केले आहे. त्यांनी खादी, ग्रामोद्योग, हरिजन सेवा, आणि शिक्षण यावर भर दिला आहे.

7. From Yeravda Mandir

हे पुस्तक गांधीजींनी येरवडा कारागृहात असताना लिहिले होते. यात त्यांनी आपल्या तत्त्वज्ञान, नैतिक मूल्ये, आणि जीवनातील विविध पैलूंवर विचार मांडले आहेत.

गांधीजींची पुस्तके त्यांच्या वैयक्तिक जीवनातील अनुभवांवर आधारित आहेत आणि त्यात त्यांनी स्वातंत्र्य, सत्य, अहिंसा, आणि मानवतेविषयी आपले विचार मांडले आहेत. त्यांच्या लिखाणाने जगभरात लोकांना प्रेरित केले आणि आजही त्यांचे विचार मार्गदर्शक म्हणून मानले जातात.

महात्मा गांधी यांचे वृत्तपत्र | Newspaper of Mahatma Gandhi

महात्मा गांधींनी स्वतःच्या विचारांचा प्रसार करण्यासाठी आणि जनजागृतीसाठी काही महत्त्वाची वृत्तपत्रे चालवली. या वृत्तपत्रांच्या माध्यमातून त्यांनी समाजातील अन्याय, सत्याग्रह, अहिंसा, स्वराज्य, आणि स्वदेशी या मुद्द्यांवर लोकांचे प्रबोधन केले. गांधीजींच्या मुख्य वृत्तपत्रांमध्ये खालील काही महत्त्वाची पत्रे समाविष्ट आहेत:

1. इंडियन ओपिनियन (Indian Opinion)

• स्थापना: 1903 साली दक्षिण आफ्रिकेत
• भाषा: इंग्रजी, हिंदी, तमिळ आणि गुजराती
• विवरण: दक्षिण आफ्रिकेत भारतीय समुदायावर होणाऱ्या अन्यायाविरुद्ध आवाज उठवण्यासाठी गांधीजींनी हे वृत्तपत्र सुरू केले. याच्या माध्यमातून त्यांनी भारतीय आणि आफ्रिकन समुदायांना एकत्र आणण्याचा प्रयत्न केला आणि ब्रिटिश राजवटीतील अन्यायाचा निषेध केला. “इंडियन ओपिनियन” हे त्यांचे पहिले मोठे वृत्तपत्र होते.

2. यंग इंडिया (Young India)

• स्थापना: 1919 साली
• भाषा: इंग्रजी
• विवरण: भारतात परत आल्यानंतर गांधीजींनी “यंग इंडिया” हे इंग्रजी वृत्तपत्र सुरू केले. यामध्ये त्यांनी ब्रिटिश सरकारविरुद्ध असहकार आंदोलन, सत्याग्रह, आणि स्वराज्य यांचे समर्थन केले. “यंग इंडिया”च्या माध्यमातून त्यांनी अहिंसेचा प्रचार केला आणि लोकांना राजकीय जागरूकतेसाठी प्रोत्साहित केले.

3. नवजीवन (Navajivan)

• स्थापना: 1919 साली
• भाषा: गुजराती
• विवरण: “नवजीवन” हे वृत्तपत्र गांधीजींनी गुजराती भाषेत सुरू केले. यामध्ये त्यांनी ग्रामीण भारतातील लोकांपर्यंत आपले विचार पोहोचवण्याचा प्रयत्न केला. या वृत्तपत्रामध्ये त्यांनी स्वराज्य, स्वदेशी, आणि सामाजिक सुधारणांचे महत्त्व लोकांपर्यंत पोहोचवले.

4. हरिजन (Harijan)

• स्थापना: 1933 साली
• भाषा: हिंदी, गुजराती, आणि इंग्रजी
• विवरण: अस्पृश्यतेविरुद्ध जनजागृतीसाठी गांधीजींनी “हरिजन” हे वृत्तपत्र सुरू केले. यामध्ये त्यांनी अस्पृश्यांच्या हक्कांची बाजू मांडली आणि समाजातील अस्पृश्यता निर्मूलनाचे तत्त्वज्ञान मांडले. “हरिजन”च्या माध्यमातून त्यांनी हरिजन समाजाच्या उन्नतीसाठी सामाजिक सुधारणांचे मुद्दे मांडले.

5. नवजीवन (Navajivan Trust)

• गांधीजींनी 1929 साली नवजीवन ट्रस्टची स्थापना केली, जी त्यांच्या विचारांचा प्रचार करणारे विविध प्रकाशने काढत असे. यातून त्यांच्या विविध लेखांचे संग्रह आणि भाषणे प्रकाशित केली जात होती.

गांधीजींनी चालवलेल्या या वृत्तपत्रांनी भारतीय स्वातंत्र्य चळवळीला मोठे योगदान दिले. त्यांनी जनतेला जागरूक करून स्वातंत्र्याची आणि समाजसुधारणांची चळवळ प्रबळ केली.

महात्मा गांधींनी त्यांच्या जीवनात अनेक संस्था स्थापन केल्या ज्यांनी सामाजिक सुधारणा, शिक्षण, आणि ग्रामीण विकास यासाठी महत्त्वपूर्ण कार्य केले. या संस्थांनी भारतीय समाजात सकारात्मक बदल घडवण्यासाठी महत्त्वपूर्ण भूमिका बजावली. खालील काही प्रमुख संस्था दिलेल्या आहेत:

महात्मा गांधी यांच्या संस्था | Institute of Mahatma Gandhi

1. सर्वोदय समिती

• स्थापना: 1951 साली
• उद्दिष्ट: सर्वोदय म्हणजे सर्वांच्या उत्थानाचे तत्त्व. गांधीजींच्या या विचारावर आधारित या समितीची स्थापना झाली. यामध्ये सर्वसमावेशक विकासावर जोर देण्यात आला. या समितीचा मुख्य उद्देश सामाजिक व आर्थिक समानता साधणे होता.

2. गांधी आश्रम

• स्थापना: 1917 साली साबरमती नदीकाठी
• उद्दिष्ट: गांधीजींनी साबरमती आश्रमात शांतता, साधेपणा, आणि सहकाराचे जीवन जगण्याची शिकवण दिली. येथे विविध शैक्षणिक आणि सामाजिक कार्ये केली जात होती. आश्रम हे सत्याग्रहाचे एक महत्त्वाचे केंद्र बनले.

3. खादी आणि ग्रामोद्योग

• उद्दिष्ट: गांधीजींनी खादीच्या उत्पादनाला महत्त्व दिले. त्यांनी खादी आणि ग्रामोद्योगांद्वारे ग्रामीण अर्थव्यवस्थेला बळकटी आणण्याचा प्रयत्न केला. यामुळे स्वदेशी वस्त्र उद्योगाचा विकास झाला आणि शेतकऱ्यांना आर्थिक स्वावलंबन मिळाले.

4. हरिजन सेवक संघ

• स्थापना: 1932 साली
• उद्दिष्ट: गांधीजींनी हरिजन समाजाच्या कल्याणासाठी आणि अस्पृश्यतेविरुद्ध लढण्यासाठी या संघाची स्थापना केली. या संघाने हरिजनांच्या हक्कांच्या रक्षणासाठी काम केले आणि त्यांना मुख्यधारेत आणण्याचा प्रयत्न केला.

5. सत्याग्रह आश्रम

• स्थापना: 1917 साली
• उद्दिष्ट: या आश्रमात सत्याग्रहाच्या तत्त्वांचा अभ्यास केला जात होता. येथे गांधीजींच्या विचारधारेनुसार लोकांना शिकवले जात असे.

6. ग्राम सेवा संघ

• उद्दिष्ट: गांधीजींच्या ग्रामीण विकासाच्या तत्त्वांनुसार या संघाची स्थापना झाली. या संघाने ग्रामीण समाजातील समस्या सोडवण्यासाठी कार्य केले, जसे की शिक्षण, आरोग्य, आणि शौचालय यांचे महत्त्व वाढवणे.

7. सामाजिक सेवा संस्थान

• उद्दिष्ट: समाजातील सर्व घटकांसाठी सेवा कार्य करण्याच्या उद्देशाने या संस्थेची स्थापना झाली. यामध्ये शिक्षण, आरोग्य, आणि सामाजिक समानतेवर काम केले जाते.

गांधीजींच्या या संस्थांनी भारतीय समाजात व्यापक सामाजिक परिवर्तन घडवले. त्यांच्या तत्त्वज्ञानाने आणि कार्याने लोकांना प्रेरित केले आणि स्वातंत्र्य चळवळीला एक महत्त्वाचा आधार दिला.

महात्मा गांधी यांना मिळालेल्या उपाधी | Titles received by Mahatma Gandhi 

महात्मा गांधींनी आपल्या कार्यामुळे आणि प्रभावामुळे अनेक उपाध्या, मानपत्रे, आणि आदरांजली प्राप्त केल्या. त्यांना मिळालेल्या काही प्रमुख उपाध्या खालीलप्रमाणे आहेत:

1. महात्मा (Mahatma)

 “महात्मा” हा शब्द “महान आत्मा” किंवा “महान व्यक्तिमत्व” या अर्थाने वापरला जातो. या उपाधीने गांधीजींचे आदर आणि सन्मान व्यक्त केला जातो. त्यांना हे नाव 1914 मध्ये रवींद्रनाथ ठाकूर (टागोर) यांनी दिले होते.

2. राष्ट्रपिता (Father of the Nation)

गांधीजींना भारताच्या स्वातंत्र्य चळवळीतील त्यांच्या महत्त्वपूर्ण योगदानासाठी “राष्ट्रपिता” म्हणून संबोधले जाते. हा शीर्षक भारतीय जनतेच्या कडून त्यांना मिळालेला मान आहे.

3. सत्याग्रही (Satyagrahi)

गांधीजींनी “सत्याग्रह” या तत्त्वाची व्याख्या केली, ज्यामध्ये अहिंसेच्या माध्यमातून सत्यासाठी लढण्याचे महत्त्व आहे. या उपाधीने त्यांची सामाजिक आणि राजकीय चळवळ स्पष्ट होते.

4. गांधीजी (Gandhiji)

“गांधीजी” हा आदरसूचक शब्द आहे जो भारतीय जनतेने गांधीजींच्या कामाच्या व त्यांच्या व्यक्तिमत्वाच्या मानार्थ वापरला आहे.

गांधीजींनी त्यांच्या कार्यातून आणि विचारधारेतून लोकांना प्रेरित केले आहे, त्यामुळे त्यांना मिळालेल्या उपाध्या त्यांच्या कार्याचे आणि प्रभावाचे प्रतीक आहेत.

महात्मा गांधींना मिळालेले सन्मान आणि पुरस्कार | Honors and Awards received by Mahatma Gandhi

महात्मा गांधींनी आपल्या जीवनात अनेक सन्मान आणि पुरस्कार प्राप्त केले, ज्यामुळे त्यांच्या कार्याची आणि विचारांची जागरूकता आणि महत्त्व वाढले. खालीलप्रमाणे काही प्रमुख सन्मान आणि पुरस्कारांची यादी दिली आहे:

1. शांति पुरस्कार (International Gandhi Peace Prize)

भारत सरकारने 2000 साली या पुरस्काराची स्थापना केली. या पुरस्काराचा उद्देश गांधीजींच्या विचारांना आणि त्यांच्या कामाला सन्मानित करणे आहे. हा पुरस्कार शांतता, सहिष्णुता, आणि अहिंसा साधण्यासाठी केलेल्या प्रयत्नांकरिता दिला जातो.

2. राष्ट्रपिता (Father of the Nation)

गांधीजींना भारतात “राष्ट्रपिता” म्हणून मानले जाते. हे सन्मान भारतीय जनतेकडून त्यांच्यासाठी आदर दर्शविणारे शीर्षक आहे.

3. महात्मा गांधी आंतरराष्ट्रीय शांति पुरस्कार

2007 मध्ये संयुक्त राष्ट्र संघाने गांधीजींना त्यांच्या शांति आणि अहिंसा तत्त्वांसाठी मानले. या पुरस्काराने त्यांच्या कार्याचे महत्त्व अधोरेखित केले.

4. कोलंबिया विद्यापीठाने दिलेली मानवी हक्क पुरस्कार

कोलंबिया विद्यापीठाने गांधीजींना मानवी हक्कांच्या क्षेत्रातील त्यांच्या योगदानाबद्दल सन्मानित केले.

5. भारतीय स्वतंत्रता संग्रामातील योगदान

गांधीजींचे कार्य भारतीय स्वतंत्रता संग्रामात महत्त्वाचे ठरले, आणि त्यांना अनेक ठिकाणी सन्मानित करण्यात आले. भारतीय सरकारने त्यांच्या सन्मानार्थ विविध स्मारकांची आणि योजनांची स्थापना केली आहे.

6. गांधी जयंती

2 ऑक्टोबर, गांधीजींचा जन्मदिन, संयुक्त राष्ट्र संघाने “आंतरराष्ट्रीय अहिंसा दिवस” म्हणून घोषित केला आहे, ज्यामुळे गांधीजींच्या तत्त्वज्ञानाचे महत्त्व अधोरेखित होते.

7. गांधी पुरस्कार

भारत सरकारने अनेक सामाजिक कार्यकर्त्यांना आणि संस्थांना महात्मा गांधी यांच्या विचारांवर आधारित पुरस्कार दिले आहेत.

गांधीजींचे कार्य, विचार, आणि तत्त्वज्ञान आजही जगभरात प्रेरणा देत आहेत, आणि त्यामुळे त्यांना मिळालेल्या सन्मान आणि पुरस्कार त्यांच्या कार्याच्या महत्त्वाची व सार्वभौमतेची ओळख करतात.

महात्मा गांधींची हत्या | Assassination of Mahatma Gandhi

महात्मा गांधींची हत्या 30 जानेवारी 1948 रोजी झाली. या घटनेने संपूर्ण भारताला हळहळ व्यक्त केली आणि अनेक लोकांना धक्का बसला. गांधीजींच्या हत्या मागील घटनाक्रम आणि त्यांचे परिणाम खालीलप्रमाणे आहेत:

1. हत्या करणारा – गांधीजींची हत्या नथुराम गोडसे या व्यक्तीने केली. गोडसे एक हिंदू राष्ट्रवादी होता, जो गांधीजींच्या काही तत्त्वांवर आणि त्यांच्या पॉलिसीवर नाराज होता. त्याला वाटत होते की गांधीजींनी हिंदूंच्या हक्कांना कमी लेखले आणि मुस्लिमांच्या बाजूने खूप काम केले.

2. घटना – 30 जानेवारी 1948 रोजी, गांधीजींनी दिल्लीतील बिरला हाउस (आता गांधी स्मृति) येथे प्रार्थना सभा आयोजित केली होती. या सभेच्या वेळी नथुराम गोडसेने गांधीजींवर तीन गोळ्या झाडल्या. गांधीजींना तत्काळ रुग्णालयात नेण्यात आले, पण त्यांना वाचवता आले नाही आणि त्यांचा मृत्यू झाला.

3. प्रतिक्रिया – गांधीजींच्या हत्येची बातमी पसरल्यावर संपूर्ण देशात शोक आणि हळहळ व्यक्त झाली. अनेक ठिकाणी लोकांनी शोकसभा आयोजित केल्या, आणि गांधीजींच्या स्मरणार्थ श्रद्धांजली वाहिली. गांधीजींच्या कार्याची महत्ता पुन्हा एकदा ओळखली गेली.

4. गोडसेची पकड आणि न्याय – नथुराम गोडसेला हत्येनंतर लगेचच अटक करण्यात आली. त्याला त्याच्या कृत्याबद्दल न्यायालयात खटला चालवण्यात आला. 1949 मध्ये, गोडसेसह अन्य सहकाऱ्यांना फाशीची शिक्षा देण्यात आली.

5. गांधीजींचा वारसा – गांधीजींच्या हत्या नंतर, त्यांच्या तत्त्वज्ञानाची आणि विचारधाराची महत्त्वता आणखी वाढली. अहिंसा, सत्य, आणि सामाजिक न्यायाच्या त्यांच्या विचारांनी संपूर्ण जगात एक महत्त्वपूर्ण संदेश दिला. त्यांच्या स्मृतीसाठी विविध स्मारके, संस्थानं, आणि पुरस्कार स्थापन करण्यात आले.महात्मा गांधींची हत्या भारतीय इतिहासातील एक महत्त्वाची घटना आहे, आणि त्यांच्या विचारांची आणि कार्याची वारसा आजही लोकांना प्रेरित करत आहे.

गांधीजी बद्दल अमेझिंग फॅक्ट्स | Amazing Facts About Gandhiji

नोटांवर केवळ गांधीच्या फोटो का असतो?

तुम्ही कधी विचार केला आहेत का? भारतीय नोटांवर महात्मा गांधींचा फोटो का ? आणि कसा आला तसेच हा फोटो केव्हा काढला गेला ? नोटांवर केवळ गांधीजींचाच फोटो का ? या सर्वांची उत्तर पाहूया. 

देशात असंख्य महापुरुष आले, पण केवळ गांधीजींचाच फोटो नोटांवर का दिसतो. कारण भारतीय चलनाची जगात खास प्रतिमा आहे. जगातील प्रत्येक देशांच्या चलनावर विविध प्रकाचे  विश्वास ठेवला जातो, यामध्ये भारताचा चलनाचा देखील नंबर लागतो. 

मात्र, भारतीय नोटांवर पहिल्यापासून गांधीजीचाच फोटो होता असं नाही. रिझर्व बँक ने सर्व भारतीय रुपयांवर 1996 पासून महात्मा गांधीच्या फोटो असलेल्या नोटा बाजारात आणल्या. गांधी जयंतीच्या निमित्ताने त्यावेळी गांधीजींच्या फोटो असलेल्या छोट्या रकमेच्या नोटा आणल्या होत्या.

गांधीजीच्या नोट वर फोटो कोणी काढला ? 

नोटांवर असलेला तो फोटो साल 1946 मध्ये काढण्यात आला होता. तो फोटो लॉर्ड फ्रेडरिक आणि पेथिक लॉरेंस व्हीक्टरी हाऊस मध्ये असताना  हा  फोटो घेण्यात आला. आणि ब्रिटिश राजनीतितज्ञ फ्रेडरिक पेथिक लॉरेंस  यांच्या सोबत झालेला भेटीच्या तो फोटो आहे. 

गांधीजीच्या आधी  नोटांवर कोणाचा फोटो होता ?

किंग जॉर्ज VI हा ब्रिटनचा राजा होता, जो 1936 ते 1952 दरम्यान राजगद्दीवर होता. भारतीय नोटांवर त्याचा फोटो 1920 च्या दशकापासून 1947 पर्यंत वापरला गेला.

FAQ – Mahatma Gandhi ka jivan Parichay

Read More

1.स्वातंत्र्यवीर सावरकर जयंती | Veer Savarkar Information in Marathi

2.महात्मा ज्योतिबा फुले यांची मराठीत माहिती | Mahatma Jyotiba Phule Information In Marathi

3.डॉ. बाबासाहेब आंबेडकर | Dr Babasaheb Ambedkar Mahiti In Marathi