Hockey Information in Marathi | हॉकी खेळाची माहिती मराठीत

Hockey Information in Marathi | History Of Hockey | Indian Hockey History | Is Hockey National Game of India? | How Many Players in Hockey | Hockey Equipment and Field setup

भारतामध्ये हॉकी हा एक खूप सन्माननीय खेळ आहे, ज्याची पार्श्वभूमी ऑलिंपिक पदके आणि आंतरराष्ट्रीय कामगिरींनी भरलेली आहे. मराठी भाषेत हा खेळ समजण्यासाठी सर्वसमावेशक माहिती उपलब्ध करून देणारा हा “Hockey Game Information in Marathi” लेख मराठी भाषिकांसाठी उपयुक्त आहे. या लेखाच्या माध्यमातून हॉकीचे मूलभूत तत्त्वे, इतिहास आणि तांत्रिक माहिती जाणून घेता येईल. या लेखात हॉकीतील उपकरणांची वैशिष्ट्ये, खेळाचे तंत्र आणि प्रमुख स्पर्धा यासंबंधीची संपूर्ण माहिती दिली आहे. हॉकीचे नियम, मैदानाचे माप आणि भारतीय खेळाडूंच्या कामगिरीचे कौतुक याबद्दल सखोल माहिती दिली आहे. या माहितीच्या मदतीने नवशिके खेळाडूंपासून अनुभवी खेळाडूंपर्यंत सर्वांना साध्या तंत्रापासून ते उन्नत तंत्रांपर्यंत मार्गदर्शन मिळू शकेल

हॉकीचा इतिहास | History Of Hockey

वाकलेल्या काठ्या (Hockey sticks) आणि चेंडूचा (Hockey ball) वापर करून खेळ खेळण्याची परंपरा अनेक प्राचीन संस्कृतींमध्ये आढळते. इजिप्तमध्ये, सुमारे ४००० वर्षांपूर्वीच्या भित्तीचित्रांमध्ये संघ खेळताना दिसतात, ज्यात खेळाडू काठ्या आणि चेंडू सारख्या वस्त्रक्षेपांचा वापर करतात. त्याचप्रमाणे, आयर्लंडमध्ये १२७२ इ.स.पू. च्या आधीपासून “हर्लिंग” नावाचा खेळ खेळला जात असल्याचे पुरावे उपलब्ध आहेत.

ग्रीसमध्ये सुमारे ६०० इ.स.पू. मध्ये खेळल्या जाणाऱ्या खेळात “केरेतीझेन” (κερητίζειν) नावाच्या खेळाचा उल्लेख आहे. या खेळात शिंग किंवा शिंगासारखी वाकलेली काठी वापरली जायची. हे प्राचीन खेळ आजच्या हॉकीच्या नियमांना आणि उपकरणांना साम्य असलेले असल्याने, हॉकीचा उगम याच काळात झाल्याचे मानले जाते.

मंगोलियातील आतील प्रदेशातील डॉर लोकांचा “बेइकोउ” नावाचा खेळ साधारणतः १००० वर्षांपासून खेळला जात आहे. हा खेळ आधुनिक फील्ड हॉकीसारखा आहे, ज्यामध्ये काठ्यांचा वापर करून चेंडू खेळला जातो.

मध्ययुगात, खेळांवरील नियमांच्या वेगवेगळ्या प्रकारांच्या कायद्यांमध्ये हॉकीसारख्या खेळांचे उल्लेख आढळतात. उदाहरणार्थ, १५२७ साली आयर्लंडमध्ये लागू झालेल्या “गॅलवे स्टॅच्यूट” कायद्याने काही चेंडू खेळांवर बंदी घातली होती, ज्यात “हॉक” (हॉकीसारखी वाकलेली काठी) वापरून खेळले जाणारे खेळ देखील होते. यामुळे काही विशिष्ट खेळ फक्त ठरावीक साधनांचा वापर करून खेळले जावेत असा नियम तयार झाला.

“बँडी” नावाचा खेळ, जो गोल्फसारखा होता, त्यात प्रतिस्पर्धी संघ एका लाकडी गोळ्यास विरुद्ध दिशेने मारून नेण्याचा प्रयत्न करत असत. या खेळातील काठ्या देखील वाकलेल्या टोकांच्या असत.

१९व्या शतकात, विविध प्रकारचे हे खेळ वेगवेगळ्या नियमांनुसार विभागले जाऊ लागले आणि त्यातून आजचे वेगवेगळे खेळ अस्तित्वात आले. याच काळात, खेळांचे नियम निश्चित करणाऱ्या संघटनाही तयार झाल्या आणि खेळांना राष्ट्रीय आणि आंतरराष्ट्रीय स्तरावर व्यवस्थापन आणि स्पर्धांचे आयोजन करण्यासाठी समर्पित संस्था स्थापन होऊ लागल्या.

भारतीय हॉकीचा इतिहास | Indian Hockey History

जागतिक पातळीवरील प्राचीन खेळांपैकी एक, ऑलिम्पिकमध्ये स्थान मिळवणारा आणि वर्ल्ड कप, चॅम्पियन्स ट्रॉफी आणि एफआयएच प्रो लीगसारख्या प्रतिष्ठेच्या स्पर्धांचा भाग असलेला फील्ड हॉकीचा इतिहास १६व्या शतकापर्यंत मागे जातो.

जगातील सर्वात जुन्या खेळांपैकी एक असलेला हॉकी चा खेळ इजिप्तमध्ये सुमारे ४००० वर्षांपूर्वी खेळला जात असे, आणि स्कॉटलंडमध्ये १५२७ मध्ये या खेळाला ‘हॉकी’ म्हटले जात असे, जिथे खेळाडू लहान चेंडूसह काठ्या वापरत असत. परंतु, आधुनिक फील्ड हॉकीचा पहिला प्रकार ब्रिटनमध्ये १८व्या शतकाच्या अखेरीस आणि १९व्या शतकाच्या सुरुवातीस विकसित झाला.

ब्रिटिश राजवटीदरम्यान १८५० च्या दशकात भारतीय लष्करात हा खेळ आणला गेला. मैदानावर खेळण्याच्या जागा उपलब्ध असल्याने आणि उपकरणे साधी असल्यानं हा खेळ भारतातील मुलं आणि तरुणांमध्ये लोकप्रिय झाला. १८५५ मध्ये कलकत्त्यात (आताचा कोलकाता) भारतातील पहिला हॉकी क्लब स्थापन झाला.

यानंतरच्या काही दशकांत, कलकत्त्यातील “बेइटन कप” आणि बॉम्बे (मुंबई) येथील “आगा खान स्पर्धा” यांनी या खेळाचा प्रचार केला. भारतात हॉकी संघटना स्थापन करण्याचे प्रयत्न १९०७ आणि १९०८ मध्ये झाले, परंतु त्यात यश मिळाले नाही. अखेर १९२५ मध्ये भारतीय हॉकी महासंघ (IHF) स्थापन करण्यात आला, तर १९२४ मध्ये आंतरराष्ट्रीय हॉकी महासंघ (FIH) स्थापन झाला होता.

१९२६ मध्ये भारतीय हॉकी संघाने न्यूझीलंडचा दौरा केला, ज्यामध्ये त्यांनी २१ पैकी १८ सामने जिंकले. या स्पर्धेत ध्यनचंदसारख्या तरुण खेळाडूने खेळाची चमक दाखवली, जो नंतर सर्वात महान हॉकीपटूंपैकी एक मानला गेला. १९२८ मध्ये अॅमस्टरडॅम ऑलिम्पिकमध्ये हॉकीला कायमचे स्थान मिळाले. भारतीय हॉकी महासंघाने १९२७ मध्ये एफआयएच सदस्यत्व घेतले, ज्यामुळे भारतीय संघाने १९२८ च्या ऑलिम्पिकमध्ये पदार्पण केले. त्याच्याशी जोडलेली आठ सुवर्ण पदकांची परंपरा सुरू झाली.

ऑलिम्पिकमध्ये प्रभुत्व | India dominates the Olympics

१९२८ मध्ये भारतीय हॉकी संघाने ऑलिम्पिक सुवर्णपदक जिंकले. या स्पर्धेत ध्यनचंदने १४ गोल केले आणि भारताने २९ गोल केले, एकही गोल न सोडता. ध्यनचंदचा खेळ ऑलिम्पिकमध्ये आणखी दोन सुवर्णपदक जिंकण्यास कारणीभूत ठरला.

दुसऱ्या महायुद्धानंतरच्या १९४८ च्या लंडन ऑलिम्पिकमध्ये भारताने पुन्हा सुवर्ण जिंकले. बलबीर सिंग सीनियरने नेतृत्व करत तिसऱ्यांदा सलग सुवर्णपदक जिंकले. यानंतरच्या काळात १९६० च्या रोम ऑलिम्पिकमध्ये पाकिस्तानने भारताची विजेतेपदाची मालिका तोडली, परंतु १९६४ मध्ये टोकियो ऑलिम्पिकमध्ये भारताने पुन्हा सुवर्णपदक जिंकले.

१९७०चे दशक: महिला संघाचा आंतरराष्ट्रीय पदार्पण

१९७१ मध्ये पहिल्या हॉकी वर्ल्ड कपमध्ये भारताने तिसरे स्थान मिळवले आणि खेळाचे युरोपमध्ये प्रसार सुरू झाला. महिला हॉकी संघाने १९७४ मध्ये पहिल्या महिला हॉकी वर्ल्ड कपमध्ये चतुर्थ क्रमांक मिळवला. १९७५ मध्ये पुरुष संघाने एकमेव वर्ल्ड कप जिंकला.

हॉकीला “राष्ट्रीय खेळ” मानले जाण्याचे कारण | Is Hockey National Game of India?

हॉकी भारतात अत्यंत प्रतिष्ठेचा खेळ मानला जातो आणि भारतीय जनतेच्या मनात या खेळाबद्दल विशेष स्थान आहे. भारताच्या स्वातंत्र्यलढ्यात हॉकी खेळातील विजयांनी भारतीयांना अभिमानाची जाणीव करून दिली, ज्यामुळे हॉकीला देशभरात मोठा पाठिंबा मिळाला. हॉकीच्या या यशस्वी इतिहासामुळेच बरेच लोक हॉकीला भारताचा राष्ट्रीय खेळ मानतात.

हॉकी संघातील खेळाडूंची संख्या | How Many Players in Hockey

हॉकी हा खेळ दोन संघांमध्ये खेळला जातो, आणि प्रत्येक संघात खेळायला ठराविक संख्येचे खेळाडू असतात. सर्वसाधारणपणे, प्रत्येक संघात ११ खेळाडू असतात, त्यापैकी १० खेळाडू मैदानी खेळासाठी आणि १ गोलरक्षक असतो.

संघातील खेळाडूंचे विभाग आणि भूमिका:

• गोलरक्षक (Goalkeeper):
• संघात एक गोलरक्षक असतो, ज्याचे मुख्य कार्य म्हणजे प्रतिस्पर्ध्याचे गोल थांबवणे.
• गोलरक्षकाला विशेष प्रकारचे रक्षक उपकरण असतात, जसे की हेल्मेट, पॅड्स आणि गाडर्स, ज्यामुळे त्यांना गोलमध्ये चेंडू रोखण्यासाठी सहजता मिळते.
• तो संघाचा सर्वात मागील खेळाडू असून गोलजाळ्याचे रक्षण करतो.

२. रक्षणकर्ता (Defenders):

• गोलरक्षकासमोर साधारणपणे ३ ते ४ रक्षणकर्ते असतात.
• हे खेळाडू प्रतिस्पर्ध्याच्या आक्रमणांना थांबवतात आणि त्यांच्या संघासाठी चेंडू परत मिळवण्याचा प्रयत्न करतात.
• रक्षणकर्त्यांमध्ये विविध प्रकारच्या भूमिका असतात, जसे की सेंटर बॅक आणि साइड बॅक.

३. मधल्या क्षेत्रातील खेळाडू (Midfielders):

• संघातील ३-४ खेळाडू मधल्या क्षेत्रात असतात, ज्यांना “मिडफिल्डर्स” म्हटले जाते.
• हे खेळाडू बचाव आणि आक्रमण या दोन्ही विभागांत भूमिका पार पाडतात.
• त्यांचे मुख्य कार्य म्हणजे चेंडूवर नियंत्रण ठेवणे, संघाला आक्रमणाची संधी देणे आणि बचावात मदत करणे.
• मिडफिल्डर्समध्ये “डिफेन्सिव्ह मिडफिल्डर” आणि “अटॅकिंग मिडफिल्डर” असे प्रकार असतात.

४. आक्रमक (Forwards):

• संघाच्या आघाडीला २ ते ३ आक्रमक खेळाडू असतात, ज्यांचे मुख्य कार्य म्हणजे गोल करणे.
• हे खेळाडू प्रतिस्पर्ध्याच्या गोलजाळ्यात चेंडू टाकण्यासाठी आणि गोल करण्यासाठी कौशल्ये वापरतात.
• आक्रमक खेळाडूंसाठी वेगवान गती, चेंडूवर उत्कृष्ट नियंत्रण, आणि तांत्रिक कौशल्य महत्त्वाचे असते.

एकूण खेळाडू आणि बदलण्याची पद्धत

• प्रत्येक संघात ११ खेळाडू खेळण्यासाठी उतरतात, परंतु प्रतिस्पर्धी टीमशी सामन्यादरम्यान संघाला खेळाडू बदलण्याची संधी असते.
• सप्टिट्यूट (Substitute) म्हणून ५-७ अतिरिक्त खेळाडू असतात, जे कोणत्याही खेळाडूच्या जागी खेळण्यासाठी येऊ शकतात. हे बदल कोणत्याही वेळेला आणि कोणत्याही कारणास्तव केले जाऊ शकतात.
• खेळाडू बदलण्याची संधी अनलिमिटेड असते, म्हणजेच खेळादरम्यान आवश्यकतेनुसार बदल करता येतात, पण हा बदल गोलरक्षकाच्या बाबतीत थोडा मर्यादित असतो, कारण गोलरक्षक बदलण्यास अधिक वेळ लागतो.

इनडोअर हॉकी आणि खेळाडूंची संख्या

इनडोअर हॉकीमध्ये प्रत्येक संघात ६ खेळाडू असतात, आणि त्यात गोलरक्षक, रक्षणकर्ता, मिडफिल्डर, आणि आक्रमक या भूमिका असतात. इनडोअर हॉकीचे मैदान कमी असल्याने खेळाडूंची संख्या देखील कमी असते, जेणेकरून खेळ अधिक गतिमान आणि नियंत्रित राहू शकतो.

हॉकी उपकरणे आणि फील्ड सेटअप | Hockey Equipment and Field setup

हॉकी खेळ सुरक्षिततेने, सुव्यवस्थित आणि मानकीकृत पद्धतीने खेळला जावा यासाठी खेळाडूंना योग्य उपकरणे आणि मैदानाची योग्य सजावट आवश्यक असते. हे उपकरण आणि सजावट केवळ खेळाडूच्या सुरक्षेसाठीच नाही तर खेळाच्या नैतिकतेला टिकवून ठेवण्यासाठी देखील महत्त्वाची भूमिका बजावतात.

हॉकी मैदानाचे माप आणि चिन्हे | Measurements and markings of hockey fields

• हॉकीचे मैदान आयताकृती असते. मैदानाच्या लांब बाजूला साइड लाइन म्हणतात, तर समोरासमोरील लहान बाजूला बॅक लाइन म्हणतात. गोलपोस्टच्या दरम्यानचा भाग गोल लाइन म्हणून ओळखला जातो. साइड लाइनची लांबी 91.40 मीटर (100 यार्ड) असावी आणि बॅक लाइन 55.00 मीटर (60 यार्ड) असावी. साइड लाइन्सवर किमान 2 मीटर (6 फूट 7 इंच) आणि बॅक लाइन्सवर 3 मीटर (10 फूट) मोकळी जागा असावी, ज्यातील शेवटचा मीटर वेगळ्या पृष्ठभागाचा असू शकतो. सर्व रेषा पांढऱ्या रंगाच्या आणि 75 मिलीमीटर (3.0 इंच) रुंद असाव्यात. मैदानाच्या प्रत्येक कोपऱ्यात 300 मिलीमीटर (12 इंच) पेक्षा जास्त नसलेल्या आकाराचे एक झेंडे 1.20–1.50 मीटर (3 फूट 11 इंच – 4 फूट 11 इंच) उंच खांबाला लावलेले असतात.
• 1998 मध्ये यार्ड्सचे मापन बदलून मेट्रिक मापन केले गेले. लंडनमधील क्लब त्या वेळी वापरत असलेल्या नियमांचे पहिले लेखन केले गेले होते. 1876 मध्ये सरबिटन हॉकी क्लबच्या बैठकीमध्ये मैदान 100–150 यार्ड (91–137 मीटर) लांब आणि 50–80 यार्ड (46–73 मीटर) रुंद असावे असे नमूद केले होते. इंग्लंडच्या हॉकी असोसिएशनच्या 1886 च्या नियमांनुसार, मैदान 100 यार्ड लांब आणि 55 ते 60 यार्ड (50 ते 55 मीटर) रुंद असावे. 1905 मध्ये, आंतरराष्ट्रीय नियम मंडळाने मैदानाची रुंदी 66 यार्ड (60 मीटर) पर्यंत ठेवण्यास मान्यता दिली, परंतु 1909 मध्ये हा निर्णय रद्द करण्यात आला. 1975 मध्ये, सध्याची 60 यार्ड रुंदी नियमांमध्ये समाविष्ट करण्यात आली.
• कृत्रिम पृष्ठभागांवर, खेळाचे क्षेत्र हिरव्या, निळ्या किंवा सिग्नल निळ्या रंगाचे असावे. मैदानाच्या मोकळ्या भागाला वेगळ्या रंगाचा पृष्ठभाग असण्याची परवानगी आहे. 2012 च्या लंडन ऑलिम्पिकमध्ये निळ्या हॉकी मैदानांचा नवा ट्रेंड सुरू झाला, कारण निळ्या पृष्ठभागामुळे प्रेक्षकांना टीव्हीवर चेंडू आणि रेषा स्पष्टपणे दिसतात. सर्व हॉकी मैदान निळ्या रंगाचे असावे असे नाही, पण निळ्या पृष्ठभागावर पिवळा चेंडू हा आता व्यावसायिक फील्ड हॉकी स्पर्धांसाठी मानक आहे.

हॉकी स्टिकचे वैशिष्ट्ये | Hockey stick information

• स्टिकचे वजन आणि लांबी: हॉकी स्टिकचे वजन साधारणपणे ७३७ ग्रॅमपेक्षा जास्त नसावे आणि त्याची लांबी १०५ सें.मी.च्या आत असावी. हे परिमाण खेळाडूला नियंत्रण आणि वेगाचा संतुलन राखण्यास मदत करतात.
• साहित्य: पूर्वीच्या काळी स्टिक्स साधारणपणे लाकडाच्या असायच्या, परंतु आता त्या कार्बन फायबर, केव्लर, फायबरग्लास अशा आधुनिक संयुगांपासून तयार केल्या जातात. हे साहित्य टिकाऊ असते आणि खेळाडूच्या कौशल्याचा योग्य वापर करून देते.

हॉकीचा बॉल | Hockey ball information

बॉलचे वजन आणि आकार: हॉकी बॉल साधारणपणे १५६ ते १६३ ग्रॅम दरम्यान वजनाचा असतो आणि त्याचा व्यास साधारण ७१.३ ते ७४.८ मिमी असतो. बॉल पांढर्या रंगाचा असतो, जेणेकरून तो मैदानावर स्पष्टपणे दिसू शकेल. हा बॉल प्लास्टिक किंवा मातीचे बनलेला असतो, आणि त्यावर काही गोलाकार वर्तुळ असतात, जे खेळादरम्यान बॉलवर पकड राखण्यास मदत करतात.

खेळाडूंचे सुरक्षात्मक उपकरणे | Hockey Player’s Equipment

हॉकी हा अत्यंत गतिमान आणि धोकादायक खेळ असल्याने खेळाडूंना खालील प्रकारचे सुरक्षात्मक उपकरणे आवश्यक असतात:

• हेल्मेट आणि फेसमास्क: खेळाडूच्या डोक्याचे आणि चेहऱ्याचे संरक्षण करणारे हेल्मेट अत्यावश्यक आहे. विशेषत: गोलरक्षकांसाठी हे आवश्यक आहे कारण त्यांना वेगाने येणाऱ्या बॉलचा सामना करावा लागतो.
• पॅड्स: खांद्यांचे पॅड्स, कोपरांचे पॅड्स, गुढघ्यांचे आणि शिन गार्ड्स हे खेळाडूंच्या सांध्यांचे संरक्षण करतात.
• ग्लोव्हज: हातांचे योग्य संरक्षण आणि पकड मिळवण्यासाठी खेळाडूंना हॉकी ग्लोव्हज वापरावे लागतात. हे ग्लोव्हज हातांना योग्य पकड देतात आणि खेळादरम्यान सुरक्षितता सुनिश्चित करतात.

माउथगार्ड आणि नेक प्रोटेक्शन: हा खेळ खेळताना अचानक झटका बसण्याची शक्यता असल्यामुळे, माउथगार्ड आणि नेक प्रोटेक्शन खूप महत्वाचे असतात. हे उपकरण खेळाडूंच्या दातांचे आणि गळ्याचे संरक्षण करतात.

गोलंदाजीसाठी तंत्रज्ञान | Hockey playing shots with hockey stick

हॉकी खेळाडू विविध पद्धतींनी गोल साध्य करतात:

1. स्नॅप शॉट: कमी तयारीसह जलद गोल साधतो.
2. व्रिस्ट शॉट: वेग आणि अचूकता यांचा संतुलन साधतो.
3. स्लॅप शॉट: जास्तीत जास्त शक्तीने केलेला प्रयत्न.
4. बॅकहँड शॉट: अप्रत्याशित स्कोरिंगची संधी देते.

प्रमुख हॉकी स्पर्धा आणि लीग्स | Hockey : Tournaments & Leagues

हॉकीचे विविध आंतरराष्ट्रीय स्पर्धा आणि लीग्स हॉकी खेळाची उत्कृष्टता टिकवून ठेवण्यास व त्याच्या ग्लोबल लोकप्रियतेसाठी महत्त्वपूर्ण भूमिका बजावतात. या स्पर्धांमुळे जगभरातील खेळाडूंना आंतरराष्ट्रीय स्तरावर आपली कौशल्ये दाखवण्याची संधी मिळते.

१. ऑलिंपिक हॉकी

ऑलिंपिकमध्ये हॉकीचा समावेश १९२८ साली झाला आणि यापासून खेळात सतत उत्कृष्टता वाढली आहे. ऑलिंपिक हॉकी स्पर्धा चार वर्षांमध्ये एकदा होते, आणि यामध्ये जगातील सर्वोत्तम हॉकी संघांचे संघटन होते. पुरुष आणि महिलांच्या दोन्ही गटांमध्ये स्पर्धा असतात, ज्यात संघांचे कौशल्य आणि तंत्रज्ञान सर्वोच्च स्तरावर पोहोचते. भारताने या स्पर्धेत ८ सुवर्ण, १ रौप्य आणि ३ कांस्य पदके जिंकली आहेत, विशेषत: १९२८ ते १९५६ दरम्यानच्या कालखंडात भारतीय संघाचा दबदबा होता. ऑलिंपिक हॉकीमध्ये भारतीय संघाच्या कामगिरीमुळे हॉकी हा भारताचा राष्ट्रीय खेळ म्हणून ओळखला जाऊ लागला.

२. FIH हॉकी वर्ल्ड कप

FIH म्हणजेच आंतरराष्ट्रीय हॉकी महासंघाच्या अंतर्गत होणाऱ्या हॉकी वर्ल्ड कपची सुरुवात १९७१ साली झाली. या स्पर्धेत चार वर्षांतून एकदा पुरुष आणि महिला दोन्ही गटांसाठी जगभरातील संघ एकत्र येतात. या स्पर्धेचा उद्देश सर्वोत्तम संघांचा शोध घेणे आणि खेळातील कौशल्याची चाचणी करणे असतो. पाकिस्तान हा संघ या स्पर्धेचा चार वेळा विजेता राहिला आहे, तर नेदरलँड्स, ऑस्ट्रेलिया आणि जर्मनीने प्रत्येकी तीन वेळा विजय मिळवला आहे. भारताने देखील १९७५ मध्ये वर्ल्ड कप विजेतेपद पटकावले होते, आणि भारतीय हॉकीसाठी ही एक महत्त्वाची ऐतिहासिक घटना ठरली.

३. FIH चॅम्पियन्स ट्रॉफी

१९७८ साली सुरू झालेली ही वार्षिक स्पर्धा २०१८ पर्यंत खेळली गेली, ज्यात जगातील सर्वोच्च क्रमांकाच्या आठ संघांना खेळण्याची संधी मिळायची. चॅम्पियन्स ट्रॉफीचे उद्दिष्ट त्वरित स्पर्धात्मक खेळ आणि उत्कृष्ट कौशल्ये सादर करणे होते. हे प्रतिष्ठेचे सन्मान मिळवण्यासाठी खेळाडू आणि संघ यांच्यात प्रचंड स्पर्धा होती. आता या स्पर्धेचा समावेश FIH प्रो लीगमध्ये झाला आहे, जो नवीनतम आंतरराष्ट्रीय हॉकी स्पर्धा बनली आहे.

४. FIH प्रो लीग

२०१९ साली सुरू झालेली FIH प्रो लीग ही एक आंतरराष्ट्रीय स्पर्धा आहे ज्यामध्ये जगातील टॉप हॉकी संघ सहभागी होतात. प्रो लीगमध्ये प्रत्येक संघ एकमेकांविरुद्ध होम-अवे (घराच्या मैदानावर व बाहेर) सामन्यांमध्ये खेळतो, ज्यामधून एकूण विजेतेपद निश्चित होते. या लीगच्या माध्यमातून प्रत्येक खेळाडू आणि संघाला जास्तीत जास्त आंतरराष्ट्रीय सामने खेळण्याची संधी मिळते. यामुळे खेळाडूंच्या कौशल्याची वृद्धी होते, तसेच खेळाची गुणवत्ता देखील वाढते.

५. हॉकी इंडिया लीग (HIL)

हॉकी इंडिया लीग (HIL) ही भारतात खेळवली जाणारी एक व्यावसायिक लीग आहे, जी २०१३ साली सुरू झाली होती. २०२४ मध्ये HIL पुन्हा सुरू केली जाणार असून यामध्ये पुरुषांच्या आठ संघांचा समावेश असेल, तसेच महिलांच्या स्पर्धेत सहा संघ सहभागी होणार आहेत. या लीगच्या माध्यमातून भारतीय हॉकीला एक नवीन उंचीवर नेण्याचा प्रयत्न आहे, कारण यामध्ये जगभरातील आंतरराष्ट्रीय खेळाडू आणि प्रशिक्षक यांचा समावेश होतो. HILमुळे भारतीय खेळाडूंना आंतरराष्ट्रीय दर्जाच्या खेळाडूंसोबत खेळण्याची संधी मिळते, ज्यामुळे त्यांच्या कौशल्यात आणि आत्मविश्वासात वाढ होते.

भारतीय हॉकीचे दिग्गज खेळाडू आणि त्यांची कामगिरी | Indian hockey legends and their achievements

भारतीय हॉकीच्या इतिहासात अनेक दिग्गज खेळाडूंनी असामान्य कौशल्य आणि कार्यकौशल्याने या खेळाचा वारसा वाढवला आहे. त्यांची कामगिरी आणि योगदान भारतीय हॉकीच्या सुवर्ण काळाचे प्रतीक आहेत.

ध्यानचंद | Dhyanchand

ध्यानचंद हे हॉकीच्या इतिहासातील महान खेळाडू म्हणून ओळखले जातात, ज्यांनी दुसऱ्या महायुद्धापूर्वी खेळावर आपली पकड कायम ठेवली. त्यांच्या अविश्वसनीय कारकिर्दीत ४०० हून अधिक आंतरराष्ट्रीय गोल समाविष्ट आहेत. ऑलिंपिकमध्ये त्यांनी केवळ १२ सामन्यांमध्ये ३७ गोल केले, ज्यामुळे त्यांच्या कौशल्याचे प्रदर्शन घडले. बॉलवरील त्यांच्या अद्वितीय नियंत्रणामुळे त्यांना “हॉकीचा जादूगर” म्हणून ओळखले जात होते. त्यांच्या नेतृत्वाखाली भारताने सलग तीन ऑलिंपिक सुवर्ण पदके जिंकली (१९२८, १९३२, आणि १९३६).

ध्यानचंद यांचे ऑलिंपिक प्रदर्शन:

• १९२८, एम्सटर्डम : १४ गोल, सुवर्ण पदक
• १९३२, लॉस एंजिल्स : १२ गोल, सुवर्ण पदक
• १९३६, बर्लिन : ११ गोल, सुवर्ण पदक

राष्ट्रीय क्रीडा दिवस | Rashtriya Krida Divas

भारतात दरवर्षी २९ ऑगस्ट रोजी “राष्ट्रीय क्रीडा दिवस_Rashtriya Krida Divas” साजरा केला जातो. हा दिवस भारताच्या क्रीडाजगताच्या महानायक मेजर ध्यानचंद यांच्या जयंतीनिमित्त पाळला जातो. ध्यानचंद यांनी भारतीय हॉकीला जागतिक पातळीवर प्रतिष्ठा मिळवून दिली. त्यांच्या असामान्य खेळामुळे ते “हॉकीचे जादूगर” म्हणून ओळखले जातात. भारताला तीन ऑलिम्पिक सुवर्ण पदके मिळवून देण्यात त्यांचा महत्त्वपूर्ण वाटा होता. त्यांच्या स्मृतीप्रित्यर्थ राष्ट्रीय क्रीडा दिवस हा त्यांचा सन्मान करण्यासाठी आणि देशातील लोकांमध्ये क्रीडा व शारीरिक तंदुरुस्तीविषयी जागरूकता वाढवण्यासाठी पाळला जातो.

बलबीर सिंग सीनियर | Balbir Singh Sr

स्वातंत्र्योत्तर काळात भारतीय हॉकीला उंचीवर नेण्यात बलबीर सिंग सीनियर यांचा मोलाचा वाटा आहे. त्यांनी १९४८, १९५२ आणि १९५६ च्या ऑलिंपिकमध्ये भारताला सुवर्ण पदके जिंकण्यात महत्त्वाची भूमिका बजावली. त्यांच्या पाच गोलांच्या विक्रमामुळे ते आजही हॉकीच्या क्षेत्रात आदराने पाहिले जातात.

P.R. श्रीजेश

P.R. श्रीजेश हे भारतीय हॉकीच्या इतिहासातील एक महान गोलरक्षक आहेत. त्यांच्या अप्रतिम बचावामुळे भारताला २०२० आणि २०२४ च्या ऑलिंपिकमध्ये कांस्य पदक मिळवता आले. त्यांनी भारतीय हॉकीला जगभरात ओळख मिळवून दिली आहे.

हरमनप्रीत सिंग

हरमनप्रीत सिंग हा भारतीय हॉकी संघाचा कप्तान असून, त्याला जगातील सर्वोत्तम ड्रॅग फ्लिकर्सपैकी एक मानले जाते. त्यांच्या नेतृत्वाखाली भारतीय संघाने आंतरराष्ट्रीय स्तरावर चांगली कामगिरी केली आहे आणि ऑलिंपिकमध्ये कांस्य पदक जिंकले आहे. भारतीय हॉकीचे हे दिग्गज खेळाडू आणि त्यांच्या अपार मेहनतीमुळे भारताच्या हॉकीचा वारसा कायम टिकून आहे आणि त्यांचे उदाहरण नवीन खेळाडूंना प्रेरणा देत आहे.

भारताने हॉकी वर्ल्ड कप किती वेळा जिंकला? | How any times India won hockey world cup?

पुरुषांच्या हॉकी वर्ल्ड कपमध्ये भारताने एकूण एकदा विजेतेपद मिळवले आहे. भारतीय संघाने १९७५ मध्ये हॉकी वर्ल्ड कप जिंकला, जो या स्पर्धेतील भारताचा एकमेव विजय आहे. हा विजय भारतीय हॉकीच्या सुवर्णकाळाचा एक महत्त्वपूर्ण भाग मानला जातो.

१९७५ हॉकी वर्ल्ड कपमध्ये भारताचा विजय | India’s victory in the 1975 Hockey World Cup

• स्पर्धेचे ठिकाण: १९७५ चा हॉकी वर्ल्ड कप मलेशियातील कुआलालंपूर येथे आयोजित केला गेला.
• स्पर्धेतील भारताची कामगिरी: भारताने या स्पर्धेत उत्कृष्ट खेळ सादर केला आणि अनेक आव्हाने पार करून अंतिम सामन्यात पोहोचले.
• अंतिम सामना: १९ मार्च १९७५ रोजी अंतिम सामन्यात भारताची लढत पारंपरिक प्रतिस्पर्धी पाकिस्तानशी झाली. हा सामना अत्यंत थरारक ठरला, आणि दोन्ही संघांनी उत्कृष्ट खेळ सादर केला.
• जिंकलेले गोल: या सामन्यात भारताने २-१ ने विजय मिळवला. अशोक कुमार, महान हॉकीपटू ध्यानचंद यांचे पुत्र, यांनी निर्णायक गोल करत भारताच्या विजयात महत्त्वपूर्ण भूमिका बजावली.
• संघाचा कर्णधार: या स्पर्धेत भारतीय संघाचे नेतृत्व अजित पाल सिंह यांनी केले, आणि त्यांचे नेतृत्व गुणात्मक ठरले.

१९७५ च्या विजयाचे महत्त्व | Significance of the 1975 victory

१९७५ च्या हॉकी वर्ल्ड कपमधील विजय भारतीय हॉकीसाठी ऐतिहासिक ठरला. हा विजय भारताच्या हॉकीच्या सुवर्णकाळात मिळवलेल्या अनेक आंतरराष्ट्रीय यशांपैकी एक होता, आणि त्यामुळे देशभरात हॉकीसाठी असलेल्या अभिमानाला आणखी उंचीवर नेले.

• राष्ट्रीय अभिमान: हा विजय भारतीय क्रीडाजगतात मोठा माइलस्टोन मानला जातो. या विजयामुळे हॉकीला भारतात राष्ट्रीय स्तरावर विशेष महत्त्व प्राप्त झाले.
• प्रेरणा आणि उत्साह: भारतीय हॉकी संघाच्या या विजयामुळे देशभरातील तरुणांमध्ये हॉकीच्या खेळासाठी एक नवा जोम निर्माण झाला. या विजयाने हॉकीच्या खेळाला देशभरात एक नवी ओळख दिली.

इतर वर्ल्ड कप स्पर्धांमधील भारताची कामगिरी | India’s performance in other World Cup tournaments

१९७५ नंतर भारताने हॉकी वर्ल्ड कपमध्ये विजेतेपद मिळवलेले नाही, परंतु काही वेळा भारतीय संघाने चांगली कामगिरी केली आहे आणि स्पर्धेत उल्लेखनीय प्रदर्शन केले आहे. तथापि, इतर देशांशी स्पर्धा करताना भारतीय हॉकी संघाला आव्हानेही येत गेली.

• २०२३ चा वर्ल्ड कप: भारतात ओडिशाच्या भुवनेश्वर आणि राउरकेला येथे आयोजित केलेल्या वर्ल्ड कपमध्ये भारतीय संघ उपांत्यपूर्व फेरीपर्यंत पोहोचला.
• चौथा आणि पाचवा क्रमांक: १९८२ आणि १९९४ च्या वर्ल्ड कप स्पर्धांमध्ये भारतीय संघाने चौथ्या क्रमांकावर राहण्याचा मान मिळवला.

FAQ

Read More

1.लगोरी खेळाची माहिती | Lagori Game Information In Marathi

2.खो खो खेळाची संपूर्ण माहिती | Kho-Kho sport Information In Marathi

3.कबड्डी खेळाची संपूर्ण माहिती | Kabaddi Information in Marathi