क्रिकेट खेळाची माहिती | Cricket Information In Marathi

Cricket Information In Marathi | History of cricket in Marathi | What is Cricket in Marathi? | Types of cricket | Cricket Ground Information in Marathi | Cricket Ground & Equipment in Marathi

क्रिकेट हा मैदानावर खेळला जाणारा लोकप्रिय खेळ आहे, जो जगभरात लाखो लोकांच्या आवडीचा विषय आहे. या लेखात आपण क्रिकेटबद्दल सविस्तर माहिती जाणून घेणार आहोत. क्रिकेटचा इतिहास, त्याचे विविध प्रकार, प्रत्येक संघातील खेळाडूंची संख्या, मैदानाची रचना आणि आवश्यक साहित्य, तसेच च्या अद्ययावत नियमांची माहिती यासह क्रिकेटचा सर्वसमावेशक आढावा आपण घेणार आहोत. मराठीत क्रिकेटची संपूर्ण माहिती मिळवण्यासाठी “Cricket Information in Marathi” या ब्लॉगवर ही माहिती सादर केली आहे.

क्रिकेट खेळाचा इतिहास इन मराठी । History of cricket in Marathi

बॉल माझ्या हातात होता, पण त्या काळात (म्हणजे १५व्या शतकात) तो बॉल अजून “खेळाचा भाग” नव्हता. इंग्लंडच्या दक्षिण भागात काही मुलं मोकळ्या मैदानात एक खेळ खेळायची – नाव होतं “क्रेकट”. १५९८ मध्ये एक न्यायालयीन केस चालू होती, आणि तिथे एका ५९ वर्षाच्या जॉन डेरिक नावाच्या व्यक्तीने सांगितलं, “आम्ही शाळेत ‘क्रेकट’ खेळायचो.” म्हणजे १५५० पासूनच हा खेळ सुरू होता. बॉल अंडरआर्म टाकायचा आणि बॅटसुद्धा हॉकीस्टिकसारखी असायची. विकेट? तीही दोन स्टंप्सची. धावा ‘नॉचेस’ म्हणून मोजायच्या.

क्रिकेट १७व्या ते १९व्या शतकात खेळाचा झपाट्याने विकास

• १६११ मध्ये, दोन जणांना ईस्टर संडेच्या दिवशी क्रिकेट खेळल्याबद्दल दंड झाला – हीच प्रौढ क्रिकेटची पहिली नोंद!
• १६२४ मध्ये एका खेळाडूचा मृत्यू झाला – क्रिकेटमधील पहिला रेकॉर्डेड बळी!
  आणि हो, त्या काळात क्रिकेटवर प्युरिटन लोकांनी बंदी घातली होती – कारण जुगार, गर्दी, आणि रविवारचा भंग.
• पण १६६० च्या दरम्यान, क्रीडाक्षेत्रात क्रांती झाली. जुगारबाजांचे लक्ष क्रिकेटकडे वळले. १६६४ चा “गॅम्बलिंग अ‍ॅक्ट” क्रिकेटमधील सट्टेबाजीसाठीच आला होता.
• १७६० च्या सुमारास, गोलंदाज बॉल जमिनीवर न टाकता bounce करू लागले – आणि तिथेच मी माझं स्थान मिळवलं! सरळ बॅट आली, मी ओव्हरआर्म टाकू लागलो!
• १७८७ मध्ये “MCC” स्थापन झाली – ही संस्था आजही क्रिकेटचे नियम ठरवते.
  तीन स्टंप्स, LBW, आणि खेळाच्या संघटित नियमांची सुरुवात याच काळात झाली.

१९व्या शतकातील सुवर्णयुग आणि W.G. ग्रेसचा प्रभाव – १८३९ मध्ये ससेक्स काउंटी क्लब आणि पुढे १८९० मध्ये काउंटी चॅम्पियनशिप सुरू झाली. या काळात W.G. Grace नावाचा एक फलंदाज आला – त्याने व्यावसायिक व अमॅच्युअर खेळाडूंमधली सीमारेषाच मिटवून टाकली!

जगभरात क्रिकेटचा पसाराः आंतरराष्ट्रीय युग

• १८४४ मध्ये कॅनडा व यूएसए यांच्यात पहिला आंतरराष्ट्रीय सामना झाला.
  १८५९ मध्ये इंग्लंडने पहिला विदेशी दौरा केला – माझा खेळ आता महासागर ओलांडत होता.
  १९व्या शतकाच्या शेवटी, ऑस्ट्रेलिया, भारत, वेस्ट इंडीज, न्यूझीलंड, दक्षिण आफ्रिका याठिकाणी क्रिकेट रुजलं.
• १८७७ मध्ये इंग्लंड व ऑस्ट्रेलियामध्ये पहिला कसोटी सामना झाला आणि १८८२ मध्ये ‘द अ‍ॅशेस’ ही चिरंतन स्पर्धा सुरू झाली.

डॉन ब्रॅडमन आणि ‘बॉडीलाइन’ – १९३० च्या दशकात माझ्या समोर आला – डॉन ब्रॅडमन! त्याला रोखण्यासाठी इंग्लंडने काढली एक नवी डावपेच: बॉडीलाइन – म्हणजे बॉल शरीराकडे टाकायचा, पण माझ्यासाठी ही धोरणं नेहमी वादग्रस्त राहिली.

 नवीन देश, नव्या कसोट्या

• वेस्ट इंडीज (१९२८),
• न्यूझीलंड (१९३०),
• भारत (१९३२),
• पाकिस्तान (१९५२),
• श्रीलंका (१९८२),
• झिंबाब्वे (१९९२),
• बांगलादेश (२०००),
• अफगाणिस्तान व आयर्लंड (२०१७) –
  सर्वांनी टेस्ट क्रिकेटमध्ये प्रवेश केला.

 मर्यादित षटकांचा जन्म आणि क्रिकेट वर्ल्ड कप

• १९६३ मध्ये इंग्लंडने आणलं वनडे क्रिकेट, आणि १९७१ मध्ये झाला पहिला सामना.
• १९७५ मध्ये ICC ने पहिला वर्ल्ड कप आयोजित केला – वेस्ट इंडीजने विजयी झेंडा फडकवला.
• १९८३ च्या ऐतिहासिक विजयाने भारताने एकदिवसीय क्रिकेटमध्ये आपला झेंडा रोवला आणि नव्या प्रेरणेला जन्म दिला.

T20 चा धमाका आणि IPL चा उदय

२००७ मध्ये टी२० क्रिकेटचा पहिला जागतिक किताब भारताच्या ताफ्यात गेला – ज्यामुळे क्रिकेटच्या जलद स्वरूपाला नवी ओळख मिळाली.
२००८ मध्ये सुरू झाला IPL – आणि बघता बघता, क्रिकेट फक्त देशापुरता न राहता फ्रँचायझी खेळात रूपांतरित झाला.

ICC आणि भविष्यातील दिशा

१९०९ मध्ये सुरू झालेली Imperial Cricket Conference, आता ICC बनली आहे. आज तिचे १०० पेक्षा जास्त सदस्य आहेत. कधी इंग्लंडच्या हातात सत्ता होती – पण आता? क्रिकेटचा ताबा भारताकडे आहे! मी आजही नेटमध्ये बॉल टाकतो, पण प्रत्येक बॉलामागे इतिहासाची सावली असते.

क्रिकेट हा फक्त खेळ नाही – तो एक जगण्याचा अनुभव आहे, ज्यात आम्ही सर्व खेळाडू – बॅट्समन, बॉलर, आणि प्रेक्षक – सगळे सहभागी आहोत.

क्रिकेट म्हणजे काय इन मराठी ? । What is Cricket in Marathi?

क्रिकेट म्हणजे काय हे सर्वाना माहिती आहे पण मी तुम्हाला क्रिकेट काहीही  महत्त्वाचे पॉईंट mazishala चा website ब्लॉग मध्ये  पाहणार आहोत.

1. क्रिकेट मध्ये बॅट (bat), बॉल (ball)  आणि स्टंप (stump)  हे मुख्य घटक किंवा साहित्य असतात.
2. क्रिकेट मध्ये दोन टीम खेळ खेळला जातो. आणि प्रत्येक टीम मध्ये ११ खेळाडूं असतात.
3. क्रिकेट हा खेळ ऑनलाईन म्हणजे टीव्ही(TV ), मोबाईल (mobile ), कॉम्पुटर (computer ), लॅपटॉप (laptop ) आणि इतर साहित्य स्क्रीन दवारे  खेळ पाहणाऱ्या थर्ड अंपायर खेरीज मैदानावर उपस्थित असतात. आणि विविध निर्णय घेण्यासाठी क्रिकेट मध्ये २ अंपायरचा समावेश असतो. आणि विशेष परिस्थितीत नुसार तिसऱ्या पंचांचा निर्णय अंतिम निर्णयमानला जातो.  
4. क्रिकेट हा दोन टीम मध्ये खेळला जातो, तर एक टीम बॉटिंग (batting) करतो आणि दुसरी टीम बोवलिंग (bowling) करतो.
5. पहिली टीम गोलंदाजी (बोवॉलिंग) करतो आणि त्या पहिली टीमचा खेळाडू बॉल रोखण्याचे काम कारे मुख्य कारण धावा (run) किंवा स्कोअर (score) करू द्यायचे नसते.
6. क्रिकेटचा मैदानावर दोन टीम येतात. पण कोणती टीम बोवलिंग करेल किंवा बॉटिंग करेल  त्यासाठी एक उपाय केला जातो. तो आहे नाणेफेक (coin toss). पण तो कॉइन वर दोन  भाग असतात. एक आहे हेड बाजू (head side) आणि दुसरा आहे टेल बाजू (tail side ) तर कोणतेही एक टीम चा कॅप्टीन बोलतो कि  हेड किंवा टेल पण तो टीम बोले कि हेड तो टीम बॉटिंग करेल आणि पण टेल आले कि ती टीम बोवलिंग करेल. 

क्रिकेटचे प्रकार | Types of cricket

क्रिकेट हा खेळ  पूर्ण जगाला माहिती आहे. पण काहीहि माझे फॅन ना माहिती नाही तर मग पाहूया

• कसोटी क्रिकेट – हा क्रिकेटचा सर्वात प्रदीर्घ प्रकार असून, सामन्याचा कालावधी पाच दिवसांचा असतो. कसोटी क्रिकेटमध्ये संयम आणि कौशल्य महत्त्वाचे असते.
• वन डे क्रिकेट – ५० षटकांचा हा सामना एका दिवशी खेळला जातो. वन डे क्रिकेट जलद आणि रोमांचक असल्यामुळे प्रेक्षकांमध्ये विशेष लोकप्रिय आहे.
• टी २० क्रिकेट – २० षटकांचा हा प्रकार सर्वात वेगवान असून, यामध्ये जलद गतीने खेळणे आवश्यक असते. टी २० क्रिकेट मनोरंजनासाठी विशेष लोकप्रिय आहे, कारण सामना तीन ते चार तासांमध्येच पूर्ण होतो.

क्रिकेट मैदानाची माहिती | Cricket Ground Information in Marathi

क्रिकेट खेळाच्या यशस्वी आयोजनासाठी, मैदानाची रचना आणि त्याची मोजणी अत्यंत महत्त्वाची असते. मैदानाचे स्वरूप, त्याचे आकारमान आणि विविध भाग यामध्येच खेळाचे मुख्य आकर्षण दडलेले आहे.

आकार आणि आकारमान | Cricket ground Size and Dimensions

• आकार: क्रिकेट मैदान गोलाकार किंवा अंडाकृती असते.
• आकारमान: आंतरराष्ट्रीय क्रिकेट परिषदेच्या (ICC) नियमानुसार, मैदानाचा व्यास १३५ मीटरपासून १५० मीटरपर्यंत असू शकतो.
• पिच: मैदानाच्या मध्यभागी २२ यार्ड (२०.१२ मीटर) लांबीचे आणि १० फूट रुंदीचे पिच असते, जिथे खेळाडू फलंदाजी आणि गोलंदाजी करतात.
• बाउंड्री लाईन: मैदानाच्या काठावर असलेल्या गोलाकार रेषेला बाउंड्री लाईन म्हणतात. बाउंड्री लाईनपासून पिचपर्यंतचे अंतर साधारण ६५-८० मीटर असते.

मैदानाचे भाग | Cricket Parts of the Ground

1. पिच: मैदानाचा मध्यभागी असलेला भाग जिथे बॅट्समन फलंदाजी करतो आणि गोलंदाज चेंडू टाकतो.
2. बोलिंग क्रीज आणि बॅटिंग क्रीज: पिचच्या दोन्ही बाजूला असलेले चिन्हांकित क्षेत्र.
3. पॉपिंग क्रीज: फलंदाजासाठी सीमारेषा आहे, जिच्या आत असताना फलंदाज बाद होण्यापासून सुरक्षित राहतो.
4. बाउंड्री लाईन: मैदानाच्या कडेला गोलाकार रेषा आहे, जिथे फलंदाजाला षटकार किंवा चौकार मारल्यावर त्याला संपूर्ण धावा मिळतात.
5. इनफील्ड आणि आउटफील्ड: पिचच्या जवळचा भाग इनफील्ड असतो, तर बाउंड्रीपर्यंतचा बाकीचा भाग आउटफील्ड म्हणवला जातो.
6. स्लिप्स, गली, कव्हर्स, लॉन्ग-ऑन, लॉन्ग-ऑफ: खेळात विविध प्रकारच्या क्षेत्ररक्षणासाठी निर्धारित स्थान.

मैदानाची वैशिष्ट्ये | Features of the Cricket Ground

• पिचचा प्रकार: खेळपट्टीची प्रकृती खेळावर मोठा परिणाम करते. हरीत पिच (green pitch), चेंडू अधिक उडी घेणारे आणि फिरकीसाठी अनुकूल असे विविध प्रकार आहेत.
• आउटफील्ड: आउटफील्डचा गवताचा प्रकार, त्याची उंची यामुळे चेंडूच्या वेगावर परिणाम होतो.
• प्रकाश व्यवस्था: दिवसभराचे सामने आणि दिवसभर-रात्र सामने खेळण्यासाठी प्रकाश व्यवस्था अत्यावश्यक असते.
• प्रेक्षक आसने: मैदानाभोवती असलेली आसने, स्टेडियममध्ये किती प्रेक्षक बसू शकतील यावर अवलंबून असते.

प्रसिद्ध क्रिकेट मैदाने | Famous Cricket Grounds

• लॉर्ड्स (लंडन): क्रिकेटचे पवित्र स्थान मानले जाते आणि येथे जगातील सर्वात प्रतिष्ठित सामने होतात.
• मेलबर्न क्रिकेट ग्राउंड (ऑस्ट्रेलिया): १००,००० पेक्षा जास्त प्रेक्षक क्षमता असलेले जगातील सर्वात मोठ्या मैदानांपैकी एक.
• द ओव्हल (लंडन): प्रसिद्ध कसोटी मैदान, खासकरून इंग्लंडच्या पारंपरिक कसोटी मालिका येथे संपतात.
• ईडन गार्डन्स (कोलकाता): भारतातील सर्वात प्रतिष्ठित आणि मोठ्या प्रेक्षकक्षमतेचे मैदान.
• वांडरर्स (दक्षिण आफ्रिका): फास्ट बॉलिंगसाठी प्रसिद्ध असलेले मैदान.

भारतातील क्रिकेट मैदाने | Cricket Grounds in India

• ईडन गार्डन्स (कोलकाता): भारतातील सर्वात प्राचीन मैदानांपैकी एक, ज्यात ६६,००० पेक्षा जास्त प्रेक्षक बसण्याची क्षमता आहे.
• वानखेडे स्टेडियम (मुंबई): २०११ च्या विश्वचषक फायनलचे आयोजन करणारे मैदान.
• एम.ए. चिदंबरम स्टेडियम (चेन्नई): या मैदानावर खेळपट्टी फिरकी गोलंदाजीला अनुकूल असते.
• फिरोजशाह कोटला (दिल्ली): जुने ऐतिहासिक मैदान.
• नरेंद्र मोदी स्टेडियम (अहमदाबाद): जगातील सर्वात मोठे क्रिकेट मैदान, १,१०,००० पेक्षा जास्त प्रेक्षकक्षमतेसह.

क्रिकेटचे मैदान खेळाच्या अनुभवाला पूर्ण करते. मैदानाचा आकार, खेळपट्टीची स्थिती, आऊटफील्ड, आणि प्रेक्षकांची उपस्थिती हे सर्व खेळाडू आणि प्रेक्षकांसाठी रोमांचक वातावरण तयार करतात.

क्रिकेट मैदान व साहित्य । Cricket Ground & Equipment in Marathi

आता आपण बघणार आहोत कि,  क्रिकेट मैदान आणि क्रिकेट मध्ये  वापरण्यात आलेल्या साहित्य बद्दल माहिती पुढील प्रमाणे आहेत. 

खेळपट्टी :- क्रिकेट मध्ये दोन विकेटमधील अंतरास खेळपट्टी (pitch) असे म्हणतात येईल. या दोन विकेटसमध्ये लांबी २२ यार्ड म्हणजे २०. १२ मीटर अंतर असते. आणि खेळपट्टीची रुंदी १० फूट म्हणजे ३.०४ मीटर असते.  

विकेट्स (Wickets) :– क्रिकेट मैदान मध्ये पांढरी पट्टीवर तीन स्टंप (stumps ) आणि त्यावर दोन बेल्स (Bails) मिळून विकेट तयार होते. विकेटची रुंदी ९ इंच म्हणजे २२. ९ सेंटीमीटर असते. आणि स्टंपची जमिनीपासून उंची २८ इंच म्हणजे ७१. १ सेंटीमीटर असते. 

 बॉलिंग व पॉपिंग क्रीज (Bowling and popping creases) :-  स्टंपच्या रेषेत मध्ये दोन्ही बाजूंना एकूण ८ फूट. ८ इंच लांबीची रेषा असते. तिला आपण बॉलिंग व क्रीज म्हणतात. 

सीमारेषा (Boundary line) :- क्रिकेट च्या मैदानात मध्ये खेळपट्टीच्या मध्ये  ७५ यार्ड किंवा ६० यार्ड त्रिज्येने वतृळ  काढलेल्या असतो.  तिला वर्तुळ रेषा हीच  क्रिकेट मैदानाची सीमारेषा असते. 

क्रिकेट बॅट | Cricket bat information

बॅट ही साधारणतः सफेद विलो वृक्षाच्या लाकडापासून बनवलेली असते. बॅटचा आकार असा असतो की, त्यात वरच्या बाजूला एक गोलाकार दांडा असतो, जो लांबट आणि रुंद पात्याला जोडलेला असतो. बॅटची रुंदी साधारणतः ४.२५ इंच (१०८ मिमी) असते आणि एकूण लांबी ३८ इंच (९७० मिमी) पर्यंत असते. या बॅटच्या सहाय्याने फलंदाज चेंडूवर फटके मारून धावा करतो.

क्रिकेट चेंडू | Cricket Ball information

चेंडू हा गोल आकाराचा, शिवण असलेला, जाड कातड्याचा बनवलेला असतो. त्याचा घेर साधारण ९ इंच (२३० मिमी) असतो. चेंडू चामड्याचा असल्याने त्यात टणकपणा असतो, जो ९० मैल प्रति तास (१४० किमी/ता) इतक्या वेगाने टाकला जाऊ शकतो. अशा टणक चेंडूपासून स्वतःचे रक्षण करण्यासाठी फलंदाजांना विविध संरक्षक साधनांचा वापर करावा लागतो. यामध्ये, नडगी आणि गुडघे सुरक्षित राहण्यासाठी पॅड्स, हातांसाठी ग्लोव्हज्, डोकं सुरक्षित ठेवण्यासाठी हेल्मेट, आणि शरीराच्या गुप्त भागांच्या संरक्षणासाठी बॉक्स या साधनांचा समावेश होतो. काही फलंदाज अतिरिक्त सुरक्षा म्हणून मांडीचे पॅड्ज, हातांचे पॅड्ज, बरगडी रक्षक, आणि खांद्याचे पॅड्सदेखील वापरतात.

क्रिकेट चेंडूचे प्रकार | Cricket ball types

एका क्रिकेट बॉलची गोष्ट सांगतो…

मी आहे एक साधा क्रिकेट बॉल – पण माझे तीन रंग आहेत: तपकिरी लाल, शुभ्र पांढरा आणि गुलाबी गुलालसारखा. प्रत्येक रंगामागे एक वेगळी कहाणी आहे, एक वेगळी परिस्थिती, आणि एक वेगळी गरज. चला, तुमच्यासाठी माझा हा रंगीत प्रवास उलगडतो…

1.लाल बॉल – परंपरेचा शिलेदार

सूर्य डोक्यावर असतो, मैदानावर पांढरा कपड्यांतील खेळाडू असतात… आणि मी, लाल बॉल, तयार असतो पाच दिवसांच्या कसोटीच्या युद्धासाठी.

मी पारंपरिक आहे. माझी चमक, माझा सीम, आणि माझी टिकाऊपणा – हेच माझं खास वैशिष्ट्य. Test cricket आणि First-class cricket मध्ये माझाच वापर होतो. दिवसा खेळल्या जाणाऱ्या सामन्यांमध्ये, मी बॅट्समनलाही स्पष्ट दिसतो आणि बॉलरला माझं सीम चेंडू फिरवायला मदत करतं.

भारतामध्ये SG, इंग्लंडमध्ये Dukes, आणि ऑस्ट्रेलिया-न्यूझीलंडमध्ये Kookaburra – असे वेगवेगळे “अवतार” मी घेतो. Dukes जरा जास्त स्विंग करतो, कारण तो हाताने शिवलेला असतो; तर Kookaburra मळेल, पण स्विंग थोडा कमी.

2.पांढरा बॉल – रात्रीचा राजा

रात्रीचा अंधार, फ्लडलाईट्सचा प्रकाश आणि प्रेक्षकांच्या जल्लोषात जेव्हा मी मैदानात येतो, तेव्हा मी असतो – पांढरा बॉल.

ODI आणि T20 क्रिकेट – हे माझं मैदान. माझा रंग उजळ असतो, जेणेकरून रात्रीच्या प्रकाशात मी स्पष्ट दिसू शकतो.
पण हो… मी थोडा नाजूक आहे. 30-40 षटकांनंतर माझं सौंदर्य मळू लागतं. म्हणून ODI मध्ये दोन पांढरे बॉल वापरले जातात – दोन्ही एंडवरून एकेक. T20 मध्ये देखील मी नवीनच असतो – एक सामना, एक नवीन बॉल.

Kookaburra बॉलचा वापरच जगभर होतो. Dukesने 1999 वर्ल्ड कपमध्ये थोडा प्रयोग केला होता – पण माझं वागणं थोडं हटके, म्हणून पुन्हा मला निवडलं नाही.

3.गुलाबी बॉल – नव्या युगाचा नायक

मी आहे गुलाबी बॉल – थोडा वेगळा, पण खूप उपयोगी.

Day-Night Test Matches साठी माझी निर्मिती झाली – कारण लाल बॉल रात्री दिसत नाही, आणि पांढरा बॉल जास्त काळ टिकत नाही. म्हणून मी आलो – एक सुवर्णमध्य.

माझ्या रंगाला गडद गुलाबी रंग लावला जातो, जेणेकरून दिवस असो वा रात्र – मी टिकून राहतो आणि स्पष्ट दिसतो. माझं पहिलं प्रदर्शन महिलांच्या आंतरराष्ट्रीय सामन्यात 2009 मध्ये झालं आणि मग पुरुषांच्या Day-Night Test मध्ये 2015 मध्ये.

काही खेळाडूंना मी अजूनही थोडा कठीण वाटतो, पण मी माझं काम प्रामाणिकपणे करतो – म्हणून ICC ने मला मान्यता दिली आहे.

या तिन्ही चेंडूंचा आकार समान असून त्यांचा रंग आणि पृष्ठभाग वेगवेगळ्या प्रकारच्या सामन्यांसाठी त्यांच्या गरजेनुसार निवडला जातो.

चेंडूची शिवण आणि खेळातील प्रभाव

चेंडूवर सहा ओळींची शिवण असते, जी त्याच्या कातड्याच्या आवरण, दोरी आणि आतील कॉर्कला जोडण्यासाठी असते. नवीन चेंडूवरील शिवण अधिक स्पष्ट असल्यामुळे गोलंदाजाला चेंडू टाकताना अचूकता साधता येते. खेळ सुरू असताना, चेंडूचा वापर वाढल्याने त्याची गुणवत्ता कमी होत जाते. त्यामुळे, एक क्षण असा येतो की चेंडू पूर्णपणे खराब होतो, ज्यामुळे चेंडूचा प्रभाव सामन्यावर बदलतो.

खेळाडू चेंडूचे वर्तन सुधारण्यासाठी त्याच्यावर वैध पद्धतीने प्रक्रिया करतात. चेंडूला लकाकी आणणे, त्याला घामाने किंवा थुंकीने ओला करणे या गोष्टी नियमांतर्गत येतात. चेंडू अधिक स्विंग करण्यासाठी, काही खेळाडू त्याच्या एका बाजूवरच जास्त चमक आणतात, परंतु चेंडूवर इतर कोणतेही घासणे, ओरखाडणे, किंवा शिवण उसवणे हे नियमबाह्य मानले जाते.

क्रिकेटचे नियम | Cricket Rules

क्रिकेट हा एक संघ खेळ आहे ज्यामध्ये नियमांचे महत्त्वपूर्ण स्थान आहे. खेळातल्या नियमांमुळे खेळाचे स्वरूप संतुलित राहते. येथे क्रिकेटच्या काही मुख्य नियमांचे तपशीलवार वर्णन दिले आहे.

खेळाडू आणि संघ | Cricket Players and Teams

• क्रिकेटमध्ये दोन संघ असतात आणि प्रत्येक संघात ११ खेळाडू असतात.
• एक संघ फलंदाजी करतो आणि दुसरा गोलंदाजी आणि क्षेत्ररक्षण करतो.
• सर्व फलंदाजांना बाद केल्यानंतर किंवा ठरलेली षटके पूर्ण झाल्यावर फलंदाजी करणारा संघ आपला डाव संपवतो आणि विरोधी संघाला फलंदाजीची संधी दिली जाते.
• खेळाडू विविध भूमिका निभावतात – काही फलंदाज म्हणून विशेष तज्ञ असतात, काही गोलंदाज, तर काही अष्टपैलू असतात जे दोन्ही प्रकारे योगदान देतात.

खेळाचा उद्देश | Cricket Objective

• क्रिकेटचा मुख्य उद्देश म्हणजे विरोधी संघापेक्षा अधिक धावा करणे.
• फलंदाजांचे काम जास्तीत जास्त धावा करणे असते, तर गोलंदाजांचे काम फलंदाजांना बाद करून त्यांच्या धावा मर्यादित करणे असते.
• फलंदाजी करताना, फलंदाज धावांसाठी दोन टोकांना असलेल्या विकेट्स दरम्यान धाव घेतात.
• फलंदाजी करणारा संघ ठराविक ओव्हर्समध्ये जितक्या जास्त धावा करू शकेल, तेवढे ते विजयाच्या दृष्टीने फायदेशीर ठरते.

“Out” होण्याचे प्रकार | Types of Out in cricket

• फलंदाज विविध पद्धतींनी बाद होऊ शकतो, ज्यामुळे त्याला पुढील फलंदाजाला मैदानात येऊन खेळावे लागते. खाली बाद होण्याच्या प्रमुख प्रकारांचे वर्णन आहे:
  1. बोल्ड: गोलंदाजाने टाकलेला चेंडू थेट स्टंपवर लागल्यास फलंदाज बोल्ड होतो.
  2. कॅच आउट: फलंदाजाने मारलेला चेंडू हवेत जातो आणि क्षेत्ररक्षकाने ते कॅच केले तर फलंदाज कॅच आउट होतो.
  3. रन आउट: फलंदाज धाव घेण्यासाठी धावतो, पण गोलंदाज किंवा क्षेत्ररक्षकाने चेंडू पकडून स्टंपला लागल्यास तो रन आउट होतो.
  4. स्टंपिंग: यष्टिरक्षकाच्या चपळाईने केलेली स्टंपिंग, विशेषतः स्पिन गोलंदाजीवर होत असते.
  5. एलबीडब्ल्यू (Leg Before Wicket): फलंदाजाच्या पायाला चेंडू लागून तो विकेटकडे गेला असता, असे वाटल्यास एलबीडब्ल्यूने तो बाद ठरतो.

षटके आणि ओव्हर | Cricket Six & Overs

• ओव्हर: एका ओव्हरमध्ये सहा चेंडू टाकले जातात. एकदा सहा चेंडूंची ओव्हर संपल्यानंतर दुसऱ्या गोलंदाजाने पुढची ओव्हर टाकावी लागते.
• फॉरमॅट्सनुसार ओव्हर्स:
  • कसोटी क्रिकेट: ५ दिवस चालणाऱ्या कसोटीत ओव्हर्सची संख्या मर्यादित नसते.
  • एकदिवसीय क्रिकेट: ५० ओव्हर्स प्रत्येक संघासाठी.
  • ट्वेन्टी-२०: २० ओव्हर्स प्रत्येकी.

अतिरिक्त नियम | Cricket Additional Rules

• वाइड बॉल: फलंदाजाच्या पोहोचापासून बाहेर फेकलेला चेंडू, जो खेळता येत नाही, तो वाइड मानला जातो आणि एक अतिरिक्त धाव मिळते.
• नो बॉल: चेंडू टाकताना गोलंदाजाने नियम मोडल्यास किंवा सीमारेषा ओलांडल्यास, तो नो बॉल ठरतो. यामुळे अतिरिक्त धाव दिली जाते, तसेच फलंदाजाला फ्री हिट मिळतो.
• बाय रन आणि लेग बाय: विकेटकीपरला चेंडू हातातून सुटला आणि फलंदाजाला धाव मिळाली तर बाय धावा मिळतात. पायाला चेंडू लागून धाव घेतल्यास लेग बाय मिळतात.
• ड्रिंक्स ब्रेक्स आणि इनिंग ब्रेक्स: खेळाडूंना विश्रांती घेण्यासाठी ठराविक वेळेत ब्रेक्स दिले जातात.

क्रिकेटचे हे नियम खेळाला योग्य स्वरूप देतात आणि त्याचे सामर्थ्य, सहनशीलता आणि कौशल्यांचे आव्हान बनवतात.

क्रिकेट खेळण्याचे फायदे (Benefits of Playing Cricket)

क्रिकेट हा खेळ शारीरिक तंदुरुस्ती, मानसिक स्थिरता आणि सामाजिक कल्याण या तिन्ही बाबतीत अनेक फायदे देतो. मैदानावर तासन्‌तास धावणे, यष्ट्या घेणे, चेंडूवर लक्ष केंद्रित करणे आणि सामन्यातील इतर रणनीती खेळाडूंच्या जीवनात सकारात्मक बदल घडवतात. चला या खेळाचे विविध फायदे समजून घेऊया.

१. शारीरिक फायदे (Physical Benefits)

1. संपूर्ण शरीराची तंदुरुस्ती – क्रिकेटमध्ये धावणे, फलंदाजी आणि क्षेत्ररक्षण यामुळे शरीराच्या प्रत्येक भागाला व्यायाम मिळतो. विविध हालचालींमुळे स्नायूंना ताकद मिळते, तसेच चपळाई आणि गतिशीलता वाढते.
2. हृदय व रक्ताभिसरण सुधारणा – क्षेत्ररक्षण करताना आणि बॉल घेऊन धावताना हृदयाचे ठोके वाढतात, ज्यामुळे हृदयाचे कार्यक्षमता सुधारते आणि रक्ताभिसरण प्रभावी होते. त्यामुळे हृदयाचे आरोग्य उत्तम राहते.
3. स्नायूंचा विकास आणि हाडे मजबूत होणे – फलंदाजी आणि गोलंदाजी करताना विविध स्नायूंवर ताण पडतो, ज्यामुळे स्नायू मजबूत होतात. वारंवार पळण्याने हाडांना ताकद मिळते, हाडांची घनता वाढते, आणि अस्थी रोगांचा धोका कमी होतो.
4. वजन कमी करण्यास मदत – खेळादरम्यान शरीराला सक्रिय ठेवल्यामुळे कॅलरी जळतात. नियमित क्रिकेट खेळल्यास शरीरातील अतिरिक्त चरबी कमी होते, ज्यामुळे वजन नियंत्रणात राहते.
5. सहनशक्ती आणि स्टॅमिना वाढवणे – दीर्घकाळ चालणारे सामने खेळल्यामुळे सहनशक्ती वाढते. विशेषतः टेस्ट क्रिकेटमध्ये खेळाडू शारीरिक आणि मानसिक सहनशक्ती वापरतात, ज्याचा फायदा त्यांना इतर क्षेत्रांतही होतो.

२. मानसिक फायदे (Mental Benefits)

1. लक्ष केंद्रित करणे आणि निर्णयक्षमता वाढवणे – खेळात दरवेळी गोलंदाजाच्या बॉलिंगवर बॅटने बरोबर फटका मारण्यासाठी किंवा यष्ट्या घेण्यासाठी तात्काळ निर्णय घ्यावा लागतो. त्यामुळे खेळाडूंची एकाग्रता आणि निर्णयक्षमता सुधारते, जे जीवनात इतर ठिकाणीही उपयोगी ठरते.
2. मानसिक तणाव कमी होणे – शारीरिक क्रिया आणि सामाजिक संपर्कामुळे मेंदूतील आनंदी रसायने (एंडोर्फिन्स) सक्रिय होतात, ज्यामुळे तणाव दूर होतो. खेळाचा ताण खेळाडू आनंदाने स्वीकारू लागतो, ज्यामुळे मानसिक तणाव कमी होतो.
3. सकारात्मक मानसिकता आणि आत्मविश्वास – सामन्यातील कामगिरीच्या अनुभवातून खेळाडू आत्मविश्वासाने भरले जातात. ते यश-अपयश दोन्ही स्वीकारू लागतात, ज्यामुळे आत्मविश्वास आणि सकारात्मक दृष्टिकोन वाढतो.
4. टीमवर्क आणि सहकार्य शिकणे – क्रिकेटमध्ये संघाचे महत्व खूप असते. खेळाडूंना एकत्र काम करण्याची सवय लागते, आणि त्यामुळे त्यांच्या सामाजिक कौशल्यात सुधारणा होते. सहकार्यातून विश्वास आणि नातेसंबंध मजबूत होतात.
5. नियमितता आणि शिस्त – क्रिकेटसाठी नियमित सरावाची गरज असते. संघातील भूमिका योग्यरीत्या पार पाडण्यासाठी वेळेवर सराव करणे, ठराविक नियम पाळणे हे शिकले जाते. यामुळे खेळाडू शिस्तबद्ध बनतात.

३. इतर फायदे (Other Benefits)

1. समुदाय भावना वाढवणे – क्रिकेटचा खेळ भारतासह अनेक देशांमध्ये खूप लोकप्रिय आहे. त्यामुळे खेळाडूंमध्ये परस्पर प्रेम, एकत्रितपणा आणि सांस्कृतिक आदान-प्रदान होते.
2. यशाची संधी – क्रिकेट हा एक राष्ट्रीय खेळ आहे आणि या क्षेत्रात उत्तम कामगिरी करणाऱ्या खेळाडूंना जागतिक पातळीवर प्रसिद्धी मिळवण्याची संधी मिळते. तसेच, खेळात उत्कृष्टता दाखवून करियर म्हणून क्रिकेट निवडणे शक्य आहे.
3. नियोजित रणनीती आणि धोरण तयार करणे – क्रिकेटमध्ये फलंदाजी, गोलंदाजी, आणि क्षेत्ररक्षण या सर्वामध्ये रणनीतीचा वापर होतो. खेळाडूंना रणनीती बनवणे आणि बदलत जाणाऱ्या परिस्थितीत निर्णय घेण्याचे कौशल्य शिकायला मिळते.
4. वैविध्यपूर्ण सामाजिक संबंध – क्रिकेट खेळामुळे वेगवेगळ्या राज्यातील किंवा देशातील खेळाडूंशी परिचय होतो, ज्यातून आपले कौशल्य वाढवता येते आणि विविध सांस्कृतिक बदल अनुभवता येतात.
5. संयम आणि प्रतिकारशक्ती – खेळात अपयश स्वीकारणे, संयमाने काम करणे आणि पुढे जाणे, हे क्रिकेटमधून शिकायला मिळते. हे गुण व्यक्तिमत्त्वाला भक्कम बनवतात.

क्रिकेटमधून मिळणारे हे फायदे फक्त शरीराला नव्हे तर मानसिक आरोग्य आणि सामाजिक जीवनाला देखील उपयुक्त ठरतात.

Read More

1.कबड्डी खेळाची संपूर्ण माहिती | Kabaddi Information in Marathi

2.खो खो खेळाची संपूर्ण माहिती | Kho-Kho sport Information In Marathi

3.लगोरी खेळाची माहिती | Lagori Game Information In Marathi