QR Code म्हणजे काय ? | QR Code Information In Marathi

QR Code Information In Marathi | QR Code | What is QR Code | How QR Codes Work | Types of QR Code | Uses of QR Code | How to Create a QR Code

आजकालचा काळ डिजिटल बनला आहे, कारण सर्वत्र ऑनलाईन पेमेंट्स होत आहेत. दूध, पालेभाज्या, किराणा मालाच्या दुकानांपासून ते पेट्रोल पंपांपर्यंत, सर्वत्र क्यूआर कोड वापरून पेमेंट्स केल्या जात आहेत. केवळ एका क्यूआर कोडच्या माध्यमातून काही सेकंदांत पेमेंट पूर्ण होते. यामुळे आपल्याला वेगवेगळे फायदे मिळतात.

मग क्यूआर कोड म्हणजे काय, क्यूआर कोड कसा तयार करायचा, आणि क्यूआर कोडच्या माध्यमातून पेमेंट कसे करायचे यासारख्या सर्व प्रश्नांची उत्तरे आपण या ब्लॉगमध्ये जाणून घेणार आहोत.

क्यूआर कोड (QR code) म्हणजे काय?  |  What is QR Code

क्यूआर कोडचा फुल फॉर्म “क्विक रिस्पॉन्स कोड” (Quick Response Code) असा असतो. हा कोड अतिशय जलद काम करतो. सामान्यतः क्यूआर कोड काळ्या आणि पांढऱ्या रंगाच्या चौकोनात असलेल्या एका विशिष्ट पॅटर्नमध्ये तयार केला जातो. यामध्ये URL (वेबसाईट लिंक) किंवा मोबाईल नंबर सारखी माहिती एन्क्रिप्ट केलेली असते. जेव्हा तुम्ही हा क्यूआर कोड स्कॅन करता, तेव्हा तुम्हाला संबंधित वेबसाईटची माहिती किंवा त्या व्यक्तीशी संबंधित माहिती तुमच्या मोबाईलवर दिसते.

तुमच्या स्क्रीनवर पेमेंट करण्याचा पर्याय येतो, आणि जेवढी रक्कम भरायची असेल तेवढी भरून तुम्ही लगेच पेमेंट करू शकता. सध्या जवळपास सर्व दुकानं, भाजीपाला विक्रेते, पेट्रोल पंप आणि विविध कंपन्यांमध्ये पेमेंटसाठी क्यूआर कोडचा मोठ्या प्रमाणात वापर होत आहे.

क्यूआर कोड लांब फॉर्म | Qr code long form

QR कोड म्हणजे “क्विक रिस्पॉन्स कोड.” हा एक प्रकारचा मॅट्रिक्स बारकोड आहे जो URL, संपर्क तपशील किंवा पेमेंट डेटा यासारखी माहिती संचयित करू शकतो. QR कोड हे स्मार्टफोन किंवा इतर उपकरणांद्वारे जलद वाचनीयतेसाठी डिझाइन केलेले आहेत, जे एन्कोड केलेल्या माहितीवर द्रुत प्रवेश सक्षम करतात.

Qr कोड मराठीत पूर्ण फॉर्म | Qr code full form in marathi

R कोडचा पूर्ण फॉर्म “क्विक रिस्पॉन्स कोड” आहे. हा एक प्रकारचा द्विमितीय (2D) बारकोड आहे, ज्याचा वापर जलद आणि सोप्या पद्धतीने माहिती प्रवेशासाठी केला जातो. QR कोडमध्ये कोणत्याही प्रकारची माहिती स्टोअर केली जाऊ शकते, जसे की वेब लिंक, टेक्स्ट, ईमेल, फोन नंबर, इत्यादी. हे कोड विशेषतः मोबाइल डिव्हाइसेसद्वारे स्कॅन करून माहिती प्राप्त करण्यासाठी वापरले जातात.

QR कोडमध्ये माहिती चार दिशांमध्ये (आडवी आणि उभी) साठवली जाते, ज्यामुळे त्यात जास्त माहिती साठवता येते. हे कोड तयार करणे आणि वापरणे दोन्ही सोपे आहे, त्यामुळे ते उत्पादनांवर, जाहिरातींमध्ये, तसेच डिजिटल व्यवहारांमध्ये वापरले जातात.

 QR कोड कसे कार्य करतात  | How QR Code Work

• डेटा साठवण (Storage of data) – QR कोडमध्ये URL म्हणजे  (Uniform Resource Locator), मोबाईल नंबर, ई-मेल, टेक्स्ट (काहीतरी लिहिलेले शब्द ) किंवा पेमेंट माहिती  किंवा बँक माहिती एन्कोड (encoder ) साठवण केलेली असते.
• स्कॅनिंग (Scanning) – मोबाइल फोन, इपॅन्ड किंवा कॅमेरा असलेल्या उपकरणाद्वारे QR कोड स्कॅन केला जातो.
• डेटा वाचन  (Data reading) – स्कॅनर कोडमधील एन्कोड केलेला डेटा वाचतो आणि तो डिव्हाइसवर दाखवत असतो.
• वापरकर्ता अॅक्शन  (User action ) – स्कॅनिंगनंतर, वापरकर्त्याला म्हणजे आपण वेबसाईट उघडणे, पेमेंट करणे, किंवा साठवलेली माहिती पाहणे यासारखे पर्याय मिळतात.
•  वेगवान प्रक्रिया ( Fast process) –  QR कोड जलद वाचला जातो, त्यामुळे माहिती काही सेकंदांत प्राप्त होते.

QR कोडचे प्रकार कोणते व किती आहे |  Types of QR Code

क्यूआर कोडचे प्रामुख्याने चार प्रकार आहेत, जे खालीलप्रमाणे आहेत:

• स्टॅटिक QR कोड ( Static QR Code ) – स्टॅटिक QR कोड म्हणजे एकदा कोणतेही माहिती साठवली की, ती नंतर बदलता येत नाही. हा कोड विशेषतः URL, मोबाइल नंबर, किंवा ई-मेल साठी वापरला जातो. तो कायमस्वरूपी असतो आणि पेमेंट किंवा इतर साध्या कामांसाठी उपयुक्त आहे.
• डायनॅमिक QR कोड ( Dynamic QR Code ) – डायनॅमिक QR कोडमध्ये साठवलेली माहिती नंतर बदलता येते. यामध्ये लिंक अपडेट करू शकतो, त्यामुळे हे मार्केटिंग, ट्रॅकिंग आणि विश्लेषणासाठी उपयुक्त होतो.
• मायक्रो QR कोड ( Micro QR Code ) – मायक्रो QR कोड लहान जागेत वापरला जातो, ज्यामध्ये कमीत कमीत  माहिती साठवली जाते. तो विशेषतः लहान  प्रॉडक्ट्स किंवा दररोज साधनांसाठी उपयुक्त असतो.
• iQR कोड ( iQR Code ) – iQR कोड हा QR कोडचा एक प्रगत प्रकार आहे, जो अधिक माहिती साठवू शकतो आणि तो अधिक लवचिक आणि कार्यक्षम आहे.

स्थिर विरुद्ध डायनॅमिक QR कोड. | Static vs. dynamic QR code

	Static QR Code:	Dynamic QR Code:
डेटा लवचिकता:	स्थिर QR कोडमध्ये एन्कोड केलेला डेटा निश्चित केला जातो आणि कोड जनरेट झाल्यानंतर तो बदलता येत नाही. वेबसाइट URL, संपर्क तपशील किंवा उत्पादन माहिती यासारख्या स्थिर राहणाऱ्या माहितीसाठी हे आदर्श आहे.	कोड तयार केल्यानंतर डेटा अपडेट किंवा संपादित केला जाऊ शकतो. तुम्ही QR कोड न बदलता सामग्री (URL सारखी) बदलू शकता. हे मोहिमा, जाहिराती किंवा वेळ-संवेदनशील माहितीसाठी उपयुक्त आहे.
ट्रॅकिंग आणि विश्लेषण:	स्कॅनिंग वर्तन ट्रॅक करू शकत नाही. एकदा स्कॅन केल्यावर, ते कोणत्याही वापरकर्त्याची माहिती गोळा न करता फक्त एन्कोड केलेल्या डेटाकडे निर्देशित करते.	ट्रॅकिंग आणि विश्लेषणास अनुमती देते. हे स्कॅनची संख्या, स्थाने, वेळा आणि वापरलेल्या डिव्हाइसचा प्रकार देखील रेकॉर्ड करू शकते. हे मार्केटिंग उद्देशांसाठी उपयुक्त बनवते जेथे वापरकर्त्याच्या वर्तनाचे परीक्षण करणे आवश्यक आहे.
जागा आणि डेटाचा वापर:	तुम्ही जितका अधिक डेटा एन्कोड कराल तितका QR कोड अधिक सखोल होईल, जर तो खूप तपशीलवार असेल तर स्कॅन करणे कठीण होईल.	वास्तविक डेटा कोडमध्येच संग्रहित केला जात नसून ऑनलाइन सर्व्हरवर असल्याने, कोड कितीही माहितीशी जोडलेला असला तरीही तो स्कॅन करणे सोपे आणि सोपे आहे.
खर्च:	तयार करण्यासाठी सामान्यतः विनामूल्य, कारण यासाठी कोणत्याही बॅक-एंड व्यवस्थापन किंवा सेवेची आवश्यकता नसते.	बऱ्याचदा सशुल्क सेवा किंवा सदस्यता आवश्यक असते, कारण त्यात एन्कोड केलेला डेटा होस्ट करणे आणि व्यवस्थापित करणे तसेच विश्लेषणे प्रदान करणे समाविष्ट असते.
प्रकरणे वापरा:	वैयक्तिक संपर्क तपशील, वाय-फाय पासवर्ड, इव्हेंट आमंत्रणे किंवा अपडेट करण्याची आवश्यकता नसलेली माहिती यासारख्या एक-वेळच्या वापरासाठी सर्वोत्तम.	मार्केटिंग मोहिमा, पेमेंट गेटवे किंवा रेस्टॉरंट मेनू किंवा विशेष ऑफर यांसारखी सामग्री वारंवार अपडेट करावी लागेल अशा परिस्थितीत लवचिकता आवश्यक असलेल्या व्यवसायांसाठी आदर्श.

QR कोडचा वापर कुठे होतो ? | Uses of QR Code

जर तुम्हाला एखादा व्यक्तीला किंवा मित्र पैसे द्यायचे असतील तर तुम्ही क्यूआर कोड चा वापर करून पेमेंट करणे हा सर्वात सोपा पर्याय असतो. फक्त तुम्हाला समोर ती क्यूआर कोड स्कॅन करावा लागतो. त्यानंतर जेवढी रक्कम द्यायची असेल त्या आकडा (व्हॅल्यू) टाका की पेमेंट (payment) पर्यायवर क्लिक केल्यावर तुमच्या 4 अंकी किंवा 6 अंकी पासवर्ड टाकायचा नंतर पेमेंट प्रक्रिया पूर्ण होते. यातील सर्वात महत्त्वाची गोष्ट म्हणजे सुट्टे पैसे नसल्याने अडचण होत नाही. 

क्यूआर कोड चा वापर इतर कामासाठी होत असतो. तसेक आजकाल प्रत्येक प्रॉडक्ट, वस्तूवर क्यूआर कोड असतो. तो स्कॅन केल्यानंतर तुम्हाला त्या वस्तू बद्दल संपूर्ण माहिती मिळवू शकते. बिजनेससमध्येही क्यूआर कोड वापर होतो. आणि बिझनेसच्या visited card वर क्यूआर कोड असतो. तुम्ही क्यूआर कोड  बनवू शकता जे कसे ते जाणून घेऊया.

QR कोड कसा तयार करायचा  | How to Create a QR Code

सोपं आहे! तुम्ही तुमच्या मोबाईल किंवा लॅपटॉपवर इंटरनेटद्वारे अनेक वेबसाईट्सवर मोफत क्यूआर कोड तयार करू शकता. यासाठी कोणतेही शुल्क देण्याची आवश्यकता नाही. खालील काही वेबसाईट्स आहेत ज्या क्यूआर कोड तयार करण्याची सुविधा मोफत उपलब्ध करून देतात.

Https://www.the-qrcode- generator.com

Http : goqr.com

क्यूआर कोड एप्लीकेशन

अँड्रॉइड मोबाईल साठी तुम्ही गुगल प्ले स्टोअर वरून जाऊन टिळकोट रीडर एप्लीकेशन डाउनलोड करू शकतात.

ॲपल मोबाइल साठी आइ टूल्स वरून एप्लीकेशन डाउनलोड करू शकतात. 

• QR Code Scanner : या अॅपद्वारे तुम्ही विविध प्रकारचे क्यूआर कोड स्कॅन करून त्यातील माहिती मिळवू शकता.
• QR Code Generator : हे अॅप तुम्हाला तुमच्या आवश्यकतेनुसार क्यूआर कोड तयार करण्याची सुविधा देते.
• Paytm : पेमेंटसाठी क्यूआर कोड स्कॅन करण्यास आणि रिचार्ज करण्यास उपयोगी आहे.
• Google Pay : या अॅपचा वापर करून तुम्ही क्यूआर कोडद्वारे सहजपणे पैसे पाठवू शकता.
• CamScanner : क्यूआर कोड स्कॅनिंगसोबतच दस्तऐवज स्कॅन करण्याची सुविधा देखील देते.
• WeChat : या अॅपमध्ये क्यूआर कोडद्वारे मित्रांना पैसे पाठवणे किंवा जोडणे शक्य आहे.
• Snapchat : क्यूआर कोड (Snapcode) वापरून मित्रांना जोडण्यास मदत करते.
• Barcode Scanner : क्यूआर कोड आणि इतर बारकोड स्कॅन करण्यासाठी उपयुक्त अॅप.

संभाव्य जोखीम आणि ते सुरक्षितपणे कसे वापरावे | Potential risks and how to use them safely.

• फसवणूक : अनधिकृत किंवा फसवणूक करणाऱ्या क्यूआर कोडमुळे तुमच्या वैयक्तिक माहितीचा वापर केला जाऊ शकतो.
• धोका : काही क्यूआर कोड हॅकिंगसाठी वापरले जातात, ज्यामुळे तुमच्या आर्थिक माहितीवर धोका येऊ शकतो.
• संपर्क माहितीची चोरी : स्कॅन केलेल्या क्यूआर कोडमधून तुमच्या संपर्क माहितीची चोरी होऊ शकते.
•  सुरक्षितता तपासणी : क्यूआर कोड स्कॅन करण्यापूर्वी, त्याच्या स्त्रोताची आणि सुरक्षा तपासा.
• संदेश तपासा : क्यूआर कोड स्कॅन केल्यावर तुम्हाला आलेला संदेश किंवा लिंक लक्षपूर्वक वाचा.
• विजय कडून ओळख : अज्ञात व्यक्तींचे क्यूआर कोड स्कॅन करू नका, कारण ते धोका उत्पन्न करू शकतात.
• अँटीव्हायरस सॉफ्टवेअर वापरा : आपल्या मोबाइल किंवा डिव्हाइसवर अँटीव्हायरस सॉफ्टवेअर असावे, जे तुमच्या सुरक्षेसाठी आवश्यक आहे.
• ऑफिशियल अॅप्स वापरा : क्यूआर कोड स्कॅनिंगसाठी फक्त अधिकृत अॅप्सचा वापर करा

QR कोडचे भविष्य | Future of QR Code

• अधिक वापर : QR कोडचा वापर विविध उद्योगांमध्ये, जसे की रेस्टॉरंट, रिटेल, आणि आरोग्य क्षेत्रात वाढेल.
• सुरक्षा सुधारणा : सुरक्षितता वाढवण्यासाठी क्यूआर कोड तंत्रज्ञानात नवीनतम सुधारणा येतील.
• स्मार्ट फोन इंटिग्रेशन : स्मार्ट फोनमध्ये QR कोड स्कॅनिंगची सुविधा अधिक कार्यक्षमतेने समाविष्ट केली जाईल.
• भविष्यकालीन तंत्रज्ञान : AR (ऑगमेंटेड रिऐलिटी) आणि IoT (इंटरनेट ऑफ थिंग्ज) सारख्या तंत्रज्ञानांसोबत क्यूआर कोडचा वापर वाढेल.
• संपूर्ण माहिती : QR कोडद्वारे अधिक सुसंगत आणि समृद्ध माहिती देणारे स्मार्ट कोड विकसित केले जातील.
• ऑफलाइन उपयोग : QR कोडला ऑफलाइन संदर्भात देखील वापरण्याची संधी मिळेल, ज्यामुळे त्याची उपयुक्तता वाढेल.
• अनेक कामे एकत्रित : QR कोडमध्ये विविध कार्ये समाविष्ट करण्याची क्षमता वाढेल, जसे की पेमेंट, लॉगिन, आणि प्रमोशनल ऑफर्स.
• ग्लोबल स्टँडर्डायझेशन : QR कोडचा वापर जागतिक स्तरावर एकसारखा होईल, ज्यामुळे आंतरराष्ट्रीय व्यवहार सुलभ होतील.

क्यूआर कोड आणि बारकोड | QR code and barcodes

	Barcode	QR Code:
डेटा क्षमता:	केवळ मर्यादित प्रमाणात डेटा (सामान्यत: संख्यात्मक डेटा) संचयित करू शकतो. हे सहसा उत्पादन कोड सारख्या ओळखीच्या उद्देशांसाठी वापरले जाते.	अधिक डेटा (URL, मजकूर, अंकीय, अल्फान्यूमेरिक डेटासह) संचयित करू शकतो आणि माहितीच्या एका प्रकारापुरते मर्यादित नाही.
आकार आणि डिझाइन:	रेखीय आणि एक-आयामी (1D), वेगवेगळ्या रुंदीच्या उभ्या रेषांनी दर्शविले जाते.	द्विमितीय (2D) चौरस-आकाराच्या डिझाइनसह ज्यामध्ये क्षैतिज आणि अनुलंब दोन्ही नमुने समाविष्ट आहेत.
स्कॅनिंग गती:	स्कॅन करण्याची गती कमी आहे, कारण त्यासाठी कोडच्या संपूर्ण लांबीचे क्षैतिज स्कॅन आवश्यक आहे.	खूप वेगाने स्कॅन केले जाऊ शकते कारण ते दोन्ही परिमाणे (क्षैतिज आणि अनुलंब) वापरते आणि कोणत्याही कोनातून वाचले जाऊ शकते
माहिती प्रकार:	किंमत, स्टॉक माहिती इ. यासारख्या मूलभूत उत्पादन ओळखीसाठी प्रामुख्याने वापरले जाते.	URL, मजकूर आणि मल्टिमिडीया संचयित करू शकते आणि बहुतेकदा पेमेंट, मार्केटिंग, वाय-फाय कनेक्शन इत्यादींसाठी वापरले जाते.
आकार:	क्षैतिजरित्या अधिक जागा आवश्यक आहे आणि संचयित केलेल्या डेटावर अवलंबून ते वाढवले ​​जाऊ शकते.	: त्याच्या द्विमितीय डिझाइनमुळे अधिक संक्षिप्त, लहान क्षेत्रात अधिक डेटा संचयित करण्याची अनुमती देते.
त्रुटी सुधारणे:	खूप कमी त्रुटी सहिष्णुता; जर बारकोड खराब झाला असेल तर तो योग्यरित्या स्कॅन करू शकत नाही.	बिल्ट-इन एरर दुरूस्ती आहे, कोडचा काही भाग खराब झाला किंवा अस्पष्ट झाला तरीही तो स्कॅन केला जाऊ शकतो.
Application:	मुख्यतः उत्पादन ट्रॅकिंग आणि इन्व्हेंटरी व्यवस्थापनासाठी रिटेलमध्ये वापरले जाते.	पेमेंट, जाहिराती, वेबसाइट्स आणि इव्हेंट तिकिटे यासारख्या विविध अनुप्रयोगांमध्ये वापरले जाते.

सारांश, क्यूआर कोड पारंपारिक बारकोडपेक्षा अधिक लवचिकता, अधिक डेटा स्टोरेज, जलद स्कॅनिंग आणि अधिक बहुमुखी वापर प्रकरणे देतात.

FAQ

READ MORE

1.शेअरचॅट माहिती | Sharechat Information in Marathi

2.सी.पी.यु. ची माहिती | CPU information in Marathi

3.कॅप्चा कोड म्हणजे काय? Captcha Code Meaning in Marathi