एन्ड टू एन्ड एन्क्रिप्शनचा What is End to End Encryption in Marathi

एन्क्रिप्शन म्हणजे काय असते ? एन्ड टू एन्ड एन्क्रिप्शन चा अर्थ काय आहे.  एन्ड टू एन्ड एन्क्रिप्शन चे फायदे आणि तोटे काय आहेत. WhatsApp मध्ये End-to-end encryption नेमकं आहे तरी काय ? | मराठीत एंड-टू-एंड एन्क्रिप्शन म्हणजे काय?

What is end to end encryption in Marathi आजच्या डिजिटल युगात जवळपास प्रत्येकजण ऑनलाइन चॅटिंग आणि माहिती शेअरिंग करत असतो. आपण सोशल मीडिया अॅप्स जसे की फेसबुक, इंस्टाग्राम, मॅसेंजर, व्हॉट्सअ‍ॅप, टेलिग्राम यांचा वापर करून मित्र, गर्लफ्रेंड, बॉयफ्रेंड, भाऊ, बहीण, आई-वडील अशा अनेक जणांशी संवाद साधत असतो. सोशल मीडियावर पाठवलेली माहिती त्या व्यक्तीपर्यंत सुरक्षित पोहोचणे आणि आपली गोपनीयता टिकवणे हे अत्यंत महत्त्वाचे आहे.

पण आपण पाठवलेला संदेश किंवा माहिती सुरक्षित आणि गोपनीय राहते का? यासाठी कोणत्या तंत्रज्ञानाचा वापर केला जातो? याच प्रश्नाचे उत्तर म्हणजे “एन्ड टू एन्ड एन्क्रिप्शन.”

आजच्या या ब्लॉग मध्ये एन्ड टू एन्ड एन्क्रिप्शन म्हणजे काय? (What is end to end encryption in Marathi), त्याचे सुरक्षिते बद्दलचे  टिप्स आणि त्याचे सर्व फायदे जाणून घेऊया. 

एन्ड-टू-एन्ड एन्क्रिप्शनचा इतिहास आणि विकास History and development of end-to-end encryption

• 1970:- संगणक नेटवर्कसाठी प्रारंभिक एन्क्रिप्शन तंत्रज्ञान विकसित केले गेले.
• 1976:- व्हिटफिल्ड डिफी आणि मार्टिन हेलमन यांनी “पब्लिक-की एन्क्रिप्शन” ही संकल्पना मांडली.
• 1980:– RSA एन्क्रिप्शन अल्गोरिदमचा व्यापक वापर झाला.
• 1990:– इंटरनेटच्या जलद वाढीसह, SSL/TLS प्रोटोकॉल विकसित केले गेले.
• 2000:– WhatsApp आणि Messenger सारख्या ॲप्सने एंड-टू-एंड एन्क्रिप्शनचा अवलंब करण्यास सुरुवात केली.
• 2016:– WhatsApp ने एंड-टू-एंड एन्क्रिप्शन पूर्णपणे लागू केले.आज: प्लॅटफॉर्मवर डेटा सुरक्षितता आणि गोपनीयता सुनिश्चित करण्यासाठी एंड-टू-एंड एन्क्रिप्शन मानक आहे.

एन्ड टू एन्ड एन्क्रिप्शन म्हणजे काय? | what is end to end encryption in Marathi

1. एन्ड टू एन्ड एन्क्रिप्शन ही एक अत्याधुनिक तंत्रज्ञान प्रणाली आहे, ज्यामुळे सायबर गुन्हेगार आणि हॅकर्स यांना सहजपणे संदेश क्रॅक करणे शक्य होत नाही. 
2. एन्ड टू एन्ड एन्क्रिप्शन प्रणालीची देखरेख भारत सरकार किंवा प्रायव्हेट कंपन्या करतात, कारण याचा मुख्य उद्देश म्हणजे वापरकर्त्याचा डेटा सुरक्षित ठेवणे आणि डेटा चोरीला प्रतिबंध करणे.
3. एन्ड टू एन्ड एन्क्रिप्शन या संकल्पनेला क्लायंट-साइड एन्क्रिप्शन असेही म्हणता येते, कारण संदेश किंवा माहिती पाठवणाऱ्या वापरकर्त्याच्या बाजूने ती एन्क्रिप्ट होते.
4. ही तंत्रज्ञान प्रणाली अत्यंत सुरक्षित आहे, ज्यामुळे चॅटिंगमधील महत्वाचा डेटा, वैयक्तिक माहिती, फोटो, व्हिडिओ, बँक खाते क्रमांक, क्रेडिट/डेबिट कार्ड तपशील, व्हिडिओ कॉल आणि व्हॉइस कॉल यासारख्या सर्व गोष्टींचे संरक्षण होते.
5. एन्ड टू एन्ड एन्क्रिप्शन मुळे आपल्या ऑनलाइन व्यवहारांमध्ये अधिक वेग आणि सुरक्षितता मिळते, त्यामुळे ते वेगाने आणि सुरक्षितपणे पार पाडले जातात.

एन्क्रिप्शन म्हणजे काय? | What is encryption in Marathi

एन्क्रिप्शन ही एक तंत्रज्ञान प्रक्रिया आहे, ज्यामध्ये आपला डेटा एका विशिष्ट प्रकारच्या कोडींगमध्ये बदलला जातो. यामुळे हा डेटा इतर कोणीही पाहू शकत नाही किंवा वाचू शकत नाही. हॅकर्ससुद्धा या डेटावर प्रवेश करू शकत नाहीत किंवा तो वाचू शकत नाहीत, कारण हा डेटा पूर्णपणे एन्क्रिप्ट केलेला असतो. त्यामुळे तो संपूर्णपणे सुरक्षित राहतो. या प्रक्रियेलाच एन्क्रिप्शन असे म्हणतात.

एन्ड टू एन्ड एन्क्रिप्शनचा  | what is End to end encryption meaning in Marathi

एन्क्रिप्शन (Encryption) म्हणजे एखादी माहिती, संदेश किंवा सूचना गुप्त स्वरूपात साठवणे, ज्याचा उपयोग एक विशिष्ट तंत्रज्ञानाच्या साहाय्याने केला जातो. यामध्ये माहिती गोपनीय ठेवून ती सुरक्षित पद्धतीने स्टोअर केली जाते. जेव्हा वापरकर्ता WhatsApp, Telegram, Facebook यांसारख्या सोशल मीडियाचा वापर करून दुसऱ्या व्यक्तीला संदेश पाठवतो, तो संदेश एन्क्रिप्टेड असतो, म्हणजेच गुप्त स्वरूपात रूपांतरित असतो.

एन्ड टू एन्ड एन्क्रिप्शनचा साधा अर्थ म्हणजे एक व्यक्ती दुसऱ्या व्यक्तीकडे माहिती किंवा संदेश गोपनीय स्वरूपात पाठवते आणि तो संदेश इंटरनेटच्या माध्यमातून सुरक्षितपणे पोहोचवला जातो.

WhatsApp मध्ये एन्ड टू एन्ड एन्क्रिप्शनचा जास्त प्रमाणात वापर केला जातो, ज्यामुळे हे अॅप वापरणे सुरक्षित ठरते. तसेच ज्या अॅप्समध्ये ह्या तंत्रज्ञानाचा वापर होतो, ती अॅप्स सुरक्षित मानली जातात.

एन्क्रिप्शन कसा कार्य करतो? How does encryption work?

• मूल तत्त्व:-  एन्क्रिप्शन म्हणजे डेटाला कोडमध्ये रूपांतरित करणे, ज्यामुळे अधिकृत व्यक्तींनाच त्याचा अर्थ समजू शकतो.
• सार्वजनिक आणि खाजगी की: –  सार्वजनिक की एन्क्रिप्शनमध्ये एक सार्वजनिक (पब्लिक की) आणि एक खाजगी (प्रायव्हेट की) असते, ज्याने डेटा सुरक्षित ठेवला जातो.
• एन्क्रिप्शन अल्गोरिदम:- डेटा विशिष्ट सूत्रानुसार कोडमध्ये बदलला जातो, ज्यास अल्गोरिदम म्हणतात.
• सिमेट्रिक एन्क्रिप्शन:- एकाच कीचा वापर करून डेटा एन्क्रिप्ट आणि डिक्रिप्ट केला जातो.
• असिमेट्रिक एन्क्रिप्शन:- यामध्ये दोन वेगवेगळ्या कीज (पब्लिक आणि प्रायव्हेट) वापरल्या जातात.
• डेटा ट्रान्समिशन:- एन्क्रिप्शन सेंडरपासून रिसीव्हरपर्यंत डेटा सुरक्षित पोहोचण्यास मदत करते.
• वापर क्षेत्र:- ऑनलाइन व्यवहार, मेसेजिंग, ईमेल, आणि बँकिंगमध्ये गोपनीयता राखण्यासाठी एन्क्रिप्शन वापरला जातो.
• वापरकर्ता संरक्षण:- यामुळे डेटा सुरक्षित राहतो आणि वापरकर्त्याची गोपनीयता कायम राखली जाते.

एन्ड टू एन्ड एन्क्रिप्शन चे फायदे | benefits of end to end encryption in Marathi

1. गोपनीयता राखली जाते: संदेश फक्त पाठवणारा आणि प्राप्तकर्ता यांनाच वाचता येतो, ज्यामुळे माहिती गुप्त राहते.
2. डेटाची सुरक्षितता: डेटा एन्क्रिप्ट झाल्याने हॅकर्सना तो चोरणे किंवा वाचणे कठीण होते.
3. विश्वास वाढतो: वापरकर्त्यांना त्यांच्या माहितीची सुरक्षितता जाणवते, त्यामुळे ते अॅप्स वापरण्यास प्राधान्य देतात.
4. कायदेशीर संरक्षण: संवेदनशील माहिती सुरक्षित राहते, ज्यामुळे कंपन्या गोपनीयता कायद्यांचे पालन करू शकतात.
5. ऑनलाइन व्यवहारांचे संरक्षण: बँकिंग आणि आर्थिक व्यवहार सुरक्षितपणे पार पाडता येतात. एन्ड टू एन्ड एन्क्रिप्शनमुळे वापरकर्त्यांना अधिक सुरक्षितता मिळते, त्यामुळे त्यांची माहिती इंटरनेटवर सुरक्षित ठेवली जाते.

एन्क्रिप्शन प्रकार –

1. सिमेट्रिक एन्क्रिप्शन (Symmetric Encryption): सिमेट्रिक एन्क्रिप्शनमध्ये एकाच कीचा वापर डेटा एन्क्रिप्ट आणि डिक्रिप्ट करण्यासाठी केला जातो. म्हणजेच, संदेश पाठवणारा आणि प्राप्त करणारा एकाच कीचा वापर करून सुरक्षित संदेश देऊ शकतात. ही पद्धत जलद आणि सोपी आहे, कारण एकच की वापरल्याने प्रक्रिया वेगाने पूर्ण होते. हे मुख्यतः मोठ्या प्रमाणात डेटा सुरक्षित ठेवण्यासाठी वापरले जाते. DES (Data Encryption Standard) आणि AES (Advanced Encryption Standard) हे सामान्य सिमेट्रिक एन्क्रिप्शन अल्गोरिदम आहेत.

2. असिमेट्रिक एन्क्रिप्शन (Asymmetric Encryption): असिमेट्रिक एन्क्रिप्शनमध्ये दोन कीज असतात – सार्वजनिक (Public) आणि खाजगी (Private). सार्वजनिक की सर्वांना उपलब्ध असते, तर खाजगी की फक्त मालकाकडे असते. संदेश पाठवणारा सार्वजनिक कीद्वारे डेटा एन्क्रिप्ट करतो, आणि फक्त खाजगी कीचा वापर करूनच तो डिक्रिप्ट केला जाऊ शकतो. दोन कीमुळे असिमेट्रिक एन्क्रिप्शन अधिक सुरक्षित मानले जाते. RSA (Rivest-Shamir-Adleman) हा असिमेट्रिक एन्क्रिप्शनचा एक सामान्य प्रकार आहे, जो मुख्यतः ऑनलाइन व्यवहार आणि ईमेलसाठी वापरला जातो.

सरकारी कायदे आणि एन्ड-टू-एन्ड एन्क्रिप्शन Government regulations and end-to-end encryption

डेटा गोपनीयता:-  सरकार डेटा गोपनीयता सुनिश्चित करण्यासाठी एन्ड-टू-एन्ड एन्क्रिप्शनला समर्थन देते, कारण या तंत्रज्ञानामुळे वापरकर्त्यांचे संवाद सुरक्षित राहतात.

राष्ट्रीय सुरक्षा :-  काही सरकारांना राष्ट्रीय सुरक्षेच्या कारणास्तव एन्क्रिप्शनमध्ये विशेष प्रवेश आवश्यक वाटतो, जेणेकरून गैरवापर आणि धोके टाळता येतील.

कायदेशीर अडथळे :- एन्ड-टू-एन्ड एन्क्रिप्शनमुळे अनेकदा कायद्याची अंमलबजावणी करणाऱ्या संस्थांना आवश्यक माहिती मिळवण्यात अडचणी येऊ शकतात.

बॅकडोरची मागणी :– काही देश कंपन्यांकडून “बॅकडोर” देण्याची मागणी करतात, ज्यामुळे तपासासाठी अधिकाऱ्यांना डेटावर सहज प्रवेश मिळू शकेल.

विरोधाभास :- बॅकडोरच्या उपस्थितीमुळे एन्क्रिप्शनची सुरक्षितता धोक्यात येऊ शकते, आणि त्यामुळे डेटा लीक होण्याची शक्यता वाढते.

GDPR आणि डेटा संरक्षण – युरोपियन युनियनमधील GDPR सारखे कायदे डेटा गोपनीयतेला अधिक महत्त्व देतात, ज्यामुळे मजबूत एन्क्रिप्शन आवश्यक ठरते.

डिजिटल अधिकार :- काही डिजिटल हक्क संघटना वापरकर्त्यांच्या गोपनीयतेसाठी एन्ड-टू-एन्ड एन्क्रिप्शनचे समर्थन करतात आणि सरकारी हस्तक्षेपाला विरोध करतात.

तांत्रिक आव्हाने :-बॅकडोरची मागणी पूर्ण करणे तांत्रिकदृष्ट्या आव्हानात्मक ठरू शकते, ज्यामुळे कंपन्यांवरील जबाबदाऱ्या वाढतात.

आंतरराष्ट्रीय प्रभाव :-  विविध देशांतील कायदे आणि धोरणांमुळे कंपन्यांना आंतरराष्ट्रीय स्तरावर नियमन करणे कठीण होते.

उद्योगाचे उत्तर :- अनेक तंत्रज्ञान कंपन्या बॅकडोरला विरोध करतात, कारण यामुळे ग्राहकांचा डेटा असुरक्षित होऊ शकतो.

कंपनी आणि संस्थांसाठी एन्क्रिप्शनचे महत्त्व  Importance of encryption for companies and organizations

एन्क्रिप्शन हे कंपन्या आणि संस्थांसाठी आवश्यक आहे, कारण ते डेटा चोरी, हॅकिंग आणि सायबर हल्ल्यांपासून संरक्षण देते. संवेदनशील माहिती जसे की ग्राहकांचे तपशील, आर्थिक डेटा, आणि महत्वाचे प्रकल्प, एन्क्रिप्शनमुळे सुरक्षित ठेवता येतात. यामुळे ग्राहकांचा विश्वास जपला जातो आणि संस्थेची विश्वासार्हता टिकवली जाते. बँकिंग, आरोग्य सेवा, आणि आयटी क्षेत्रांसाठी एन्क्रिप्शन विशेषतः महत्वाचे आहे, कारण यामुळे डेटा सुरक्षित राहतो आणि विविध नियमांचे पालन करणे शक्य होते.

कसे तपासावे की एन्ड-टू-एन्ड एन्क्रिप्शन सक्षम आहे का? How to check if end-to-end encryption is enabled?

1. सेटिंग्ज उघडा:- आपल्या वापरात असलेल्या अॅप किंवा सेवेसाठी (उदा., WhatsApp, Signal) सेटिंग्जमध्ये प्रवेश करा.

2. गोपनीयता किंवा सुरक्षा पर्याय शोधा:-  सेटिंग्जमध्ये “गोपनीयता” किंवा “सुरक्षा” संबंधित पर्याय शोधा.

3. एन्क्रिप्शन माहिती पहा:-  काही अॅप्समध्ये “एन्क्रिप्शन” हा पर्याय असतो, जिथे तुम्हाला माहिती मिळते की संदेश एन्क्रिप्टेड आहेत का.

4. चॅट किंवा संवाद तपासा:-  काही अॅप्समध्ये, तुम्ही विशेष चॅटवर जाऊन एन्क्रिप्शनची स्थिती तपासू शकता. उदाहरणार्थ, WhatsAppमध्ये, चॅटमध्ये “एन्ड-टू-एन्ड एन्क्रिप्शन” असा संदेश असतो.

5. सुरक्षा कोड तपासा:-  काही अॅप्स वापरकर्त्यांना सुरक्षा कोड प्रदान करतात. तुम्ही तुमच्या संपर्काच्या सुरक्षा कोडची तुलना करून सुरक्षितता सुनिश्चित करू शकता.

6. अधिकृत कागदपत्रे वाचा:- अॅपच्या गोपनीयता धोरणात किंवा त्यांच्या वेबसाइटवर एन्क्रिप्शनविषयक माहिती उपलब्ध असते.

7. अपडेट्स तपासा:- अॅपच्या नवीनतम आवृत्त्या अद्यतनित ठेवणे आवश्यक आहे, कारण यामध्ये सुधारित सुरक्षा वैशिष्ट्ये समाविष्ट असू शकतात.

एंड-टू-एंड एन्क्रिप्शन काय वापरले जाते? | What is used end-to-end encryption?

एंड-टू-एंड एन्क्रिप्शन म्हणजे माहिती एका उपकरणावरून दुसऱ्या उपकरणावर पाठवताना ती फक्त संबंधित पाठवणारा आणि मिळवणारा व्यक्तीच वाचू शकतो, अशा पद्धतीने सुरक्षा देणे. यात संदेश प्रेषकाच्या बाजूने एन्क्रिप्ट होतो आणि प्राप्तकर्त्याच्या बाजूने डीक्रिप्ट होतो. त्यामुळे जर ती माहिती कोणत्याही मध्यवर्ती सर्व्हरवर किंवा नेटवर्कवर गेली तरी ती तिसऱ्या कोणालाही समजू शकत नाही. उदाहरणार्थ, WhatsApp आणि Signal सारख्या अॅप्सद्वारे एंड-टू-एंड एन्क्रिप्शन वापरून सुरक्षित संवाद साधला जातो. ह्या तंत्रामुळे माहितीची गोपनीयता टिकते आणि हॅकिंग किंवा इंटरसेप्शनची शक्यता कमी होते.

FAQ  –  एन्ड टू एन्ड एन्क्रिप्शन म्हणजे काय?  What is end to end encryption in Marathi

Read More

संगणकाच्या भागांची संपूर्ण माहिती | Computer Parts Information In Marathi

UPI चा मराठीत अर्थ काय आहे? UPI Meaning In Marathi

मित्रांनो, आजच्या ब्लॉगमध्ये आपण एंड-टू-एंड एन्क्रिप्शन म्हणजे काय, याची संपूर्ण माहिती मराठीतून घेतली. तुमच्या या तंत्रज्ञानासंबंधित सर्व प्रश्नांची उत्तरे तुम्हाला मिळाली असतील आणि शंका दूर झाल्या असतील, अशी मला खात्री आहे. हि माहिती तुमच्या मित्रपरिवारात आणि परिचितांपर्यंत नक्की शेअर करा. जर तुम्हाला तंत्रज्ञान, बायोग्राफी, ट्रेंडिंग चित्रपट यांसारख्या विविध विषयांवर वाचायला आवडत असेल, तर अधिक माहितीसाठी mazishala.co.in ला दररोज भेट द्या.